Тошкент Тиббиёт Академияси

НООТРОП ВОСИТАЛАР

(noos - қалб, фикр, tropos – йўналиш)
Бу гуруҳ моддалар бош миянинг органик жароҳатланиши туфайли юзага келган руҳий ва ақлий қобилиятни яхшилайди, чунки улар мияда энергия алмашинувига ижобий таъсир этадилар. ГАМК таъсирига ўхшаб метаболизмни ўзгартирадилар. Кўпгина ноотроп воситалар организмни гипоксияга чидамлилигини оширадилар ва тиришишга қарши таъсир кўрсатадилар. Ноотроп воситаларнинг таъсири секин аста ривожланади ва уларни узоқ муддат қўлланилгандагина юзага келади (яширин даври катта).
АМИНАЛОН- ГАМК-биоген амин бўлиб, МНСдаги модда алмашинувида иштирок этади. ГАМК медиатор сифатида МНС тормозланиш жараёнида қатнашади. ГАМК энергия ҳосил бўлишини бош мия тўқимасинниг нафас олишини, глюкозани ишлатилишини, заҳарли моддаларни элиминациясини ва бош мияда модда алмашинувини оширади. ГАМКнинг фармакологик таъсири унинг бош миядаги дофамин ва бошқа рецепторлар билан боғлиқ ГАМКергик рецепторларига таъсир этиши билан боғлиқ. Бунда рецептор сезгирлиги ва у билан боғланишни бошқарувчи оқсил табиатли ГАМК модулининг аҳамияти катта. Аминалон бош миянинг сурункали хасталикларида ақлий етишмовчиликни камайтиради, бунда унинг метаболик фаоллиги муҳим роль ўйнайди. ГЭБан ГАМК ёмон ўтади, лекин хасталикларда ГЭБдан ГАМКни ўтиши ортади. ГАМК таъсирида фикрлаш, хотира, ўқиш яхшиланади, ГАМК юмшоқ психостимуляторлар каби таъсир этади. Мияда қон айланишини бузилиши туфайли юзага келган ҳаракат, гапириш ва вестибуляр ўзгаришларни ГАМК бартараф этади. Эпилептик ўчоқда ГАМК миқдорини мўътадиллашиши туфайли аминалон тутқаноқ хасталиги хуружларини камайтиради. Аминолон айниқса қон босими юқори бўлган ҳолларда уни туширади. Қонда қанд миқдорини мўътадиллаштиради, яъни ошган бўлса камайтиради. Кам бўлса оширади (гликогенолизни кучайтиради). Таъсири секин ривожланади, даволаш бир неча ой давом этади.
Қўлланилиши: - бош мия қон айланишининг бузилиши туфайли юзага келган ақлий етишмовчилик (танқислик), атеросклероз, инсультлардан кейинги ҳолатлар, миянинг лат ейиши, жароҳатлари. Алкогол туфайли юзага келган ақл пастлик (телбалик), туғма ақл пастлик, тутқаноқ хасталиги, гипертония.
ПИРАЦЕТАМ (НООТРОПИЛ). Таъсири аминолонга ўхшаш, лекин ҳаракатга таъсир этмайди, уйқу чақирмайди, оғриқсизлантирувчи воситалар таъсирини кучайтирмайди. Кимёвий тузилиши циклик ГАМКга ўхшайди. Заҳарсиз. ГЭБдан яхши ўтади. Организмдан ўзграмаган ҳолда ажратилади. Аминолонга ўхшаб қўлланилади.