Тошкент Тиббиёт Академияси


Уруғларни дорилашда (заҳарлантиришда) меҳнат гигиенаси



Download 2,75 Mb.
bet94/143
Sana21.04.2022
Hajmi2,75 Mb.
#571490
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   143
Bog'liq
МГ дарслик

Уруғларни дорилашда (заҳарлантиришда) меҳнат гигиенаси.
Пахта ва бошқа маданий ўсимликларни ҳосилдорлигини оширишда уруғни экишга тўғри тайёрлаш керак, бу ўз ичига уруғни дорилаш, уларни ҳаво — куёшли иситиш ва намланишни олади. Меҳнат гигиенаси нуКтаи назаридан уруғни дорилаш ҳавфли ҳисобланади, чунки бунда пестицидлар ишлатилади.
Экишдан олдинга уруғларни дорилаш турли хил касаллик чаКирувчиларга, шунингдек уруғдаги турли зараркунандаларга қарши олиб борилади. Технологияси ва гигиеник саволларни пахта уруғини дорилаш мисолида кўриб чиқамиз. Уруғни дорилаш ишлари кўпи пахта заводларида килинади, бу ерда бу максад учун махсус дориловчи цехлар билан таъмиплапган (марказий усул), камроқ қисми — дала олдидаги ширкат хўжалигида (демарказлашган усул).
Пахта уруғини дорилаш қуруқ ярим намланган ва нам усулларда ўтказилиши мумкин. Кайси усулни қўллаш, дорининг кимёвий тар — киби, уруғни тайёрлаш усули (тушган ёки ялангланган), касаллик ва зараркунандаларнинг ривожлапиш даражаси ва дориловчи машина — ларии техпик имкониятига боғлиқ. Уруғларни дорилаш муддатидан олдип ёки бевосита экишдан олдин ўтказилади. ишлаб чиқариш ва яхширок. Меҳнат шароити билан таъминлаш имконияти кўпроқ бўлиб, дорилашни марказлашган усулида мақсадга мувофиқроқдир. Марказлашган дорилаш ноябрдан то апрел ойигача пахта заводининг дорилаш цехида ёки тайёрлов ва уруғ пункларида олиб борилади. Демарказлашган усулларда махсус биноларда, ёпиқ жойларда ёки очиқ асфальтланган (бетопланган) майдонларда бевосита экишдан олдин ёки экиш куни қилпнади. Уруғни марказлашган усулда турли хил дориловчи техника қўлланилади, ишнинг олиб борилипш кўйидагича бўлади: уруғ пневматик ўтишда (ёки юкловчи ёрдамида) бункерларга узатилади, у ўз навбатида бир маромда уни юкловчп шнекаралаштиргичга йўлланади, у ерга бошқа бункердан дозатор орқали пестицид (дори) узатилади. Агар намланган ёки ярим намланган усул бўлса — сув пуркаш йўли билан олиб борилади. Ишлог берилган уруғ барабан орқали айланувчи мослама билан ортилувчр шнекга боради. Кейин чиқувчи паттрубкага ва копларга жойланали улар кейин машина билан ёки қўлда тахланади. Дориловчи машинанинг чиқувчи поттрубкасида одатда маҳаллий механик олиб кетувчг вентиляция ўрнатилади.
Дорилаш учун турли русумдаги машиналардан фойдаланилади ПУ-3, СП-ЗМ, ПСШ-3, ПС-10, 20СХ ва бошқалар.
Амалий уларни ҳаммаси учун бир хилдаги камчиликлар ҳарактерлидир: улар сгетарлича герметикэмас, қўлдаги ва ярим механизациялашган операциялар етралича кўпдир (юклаш, солиш, тушириш оғирликларни олиб юриш ва бошқалар). Меҳнат шароити қатор зарали ишлаб чиқариш омиллари ҳосил бўлиши билан ҳарактерланади Айниқса нохуш меҳнат шароити қуруқ дорилашда асосан ҳосил бўлади, бунда ҳаво дорловчи модда аэрозоллари ва парлари билан доимо зарарланган бўлиб, уруғни тўлдириш ва солишда унинг қонцентрацияси ошганлиги сезиларли даражада бўлади. Дориловчи модданинг қонцентрацияси ЙКМ дан 10 — 20 марта ортиқ. Вентиляция орқали чиқадиган ҳавони тозалаш йўклиги туфайли атмосфера хавоси 200 м гача ифлосланмоқда. Нам ва ярим нам дорилашда дори қонцентрацияси сезиларли пастдир, лёкин технологик занжирнинг боши ва охирида унипг даражаси ЙКМ дан бир нечага ошиқ. Дориловчи цехлардаги метерологик шароит, иситилиш йўКлигида ташКаридагига яқинлашиб қолади, унинг борлигида эса — йўл кўйўвчи даражадаи паст бўлади. Бунинг сабаби фақатгина ноэффектив иситиш эмас, балки олиб келувчи вентиляция йўклигидир чунки фақатгина олиб келувчи вентиляция бўлиши, цехда манфий ҳаво балансини ҳосил қилади, бу эса ташКаридан ҳаво сўрилишига сабаб., бўлади. Бу ўз навбатида цехда аралаш таркибил чанг бўлишини белгилайди, чанг пахта тозалаш заводи территориясидаги ҳавода бўлади. Цехда шовқин интенсивлиги одатда йўл кўйиладиган даражадан ошмайди, частотали таркиби эса (максимал товуш энергияси бўйича) 600 — 700 Гц атрофида бўлади.
Уруғни демарказлашган дорилашда ишловчиларни кимёвий пестицидлар билан контакти одатда қисқа вактли бўлади. Турли хил уруғларни дорилаш, уларни экишдан олдин килинади (баҳорда, кузнинг бошида) ва бунда ишчилар турли хил метерологик таъсирларга дуч келади, чунки микроиклим параметрлари ташкаридагига тенг. Дорилаш, экиш жойига якип, махсус тайёрланган майдонда уруғни дори билан лопатка ёрдамида аралаштириш билан амалга оширилади. Бунда пестицидлар билан фақатгима ишчи зопасидаги ҳаво зарарланиб қолмай, балки ишчиларнинг тери юзаси ҳам зарарланади. Жисмоний зўрикиш ва мажбурий иш холати аниқланади.
Уруғни нам усулда дорилашда, нам пестицид билан хўлланади ва кейин лопата билан аралаштирилади. Бу усулда ҳаво қуруқ усулга караганда камроқ зарарланади, лёкин уруғ дориланган жойга яқин сув иншоотлари ва тупроқ зарарланишини катта ҳавфи бор. Дориланган уруғ копларга жойлаштирилиб, кейин сеялкаларга олиб борилади.
Оҳирги йилларда дори сифатида, хусусан пахта уруғи учун қуйидаги пестицидлар ишлатилмоқда: Бронотак, Нусан, ПАВ — 61, ПАВ —62, Хлороней ва бошқалар (4 —илова)
Бронотак (бронопол) — кристалл модла, 12% таъсир этувчи модда (бромопол), хидсиз пормал сақлаш шароитларида стабил. Сувда (100мг/л да 22°С да), спиртда, хлороформда яхши эрийди. Техник махсулот 90 % таъсир этувчи моддл тўтади, 12% ли порошок (Германия) кўринишида чиқарилади.
Пахта уруғини гоммозга Қарши дорилаш учун Қўлланиладп, сарф миқдори 6-7 кг/т, ЛД50 регоs 180-140 мг/кг, кумулятив ва тери — резорбтив таъсири суст, кўз шиллиК Каватига суст Кўзгалувчи таъсирга эга. Токсик қонцентрацияси (бир марталик соат экспозицияси) 5000, бўсагаси 50 мг/м3. Бўсага дозаси ошқозон ичига киритилганда (13 хафта) — 20 мг/кг сенсибиллашган таъсир кўрсатада. Ишчи зона ҳавоси ЙЎМ 1 мг/м3; карантин муддати — 2 сутка.
Нусан (бензотиазол) — 30 % 2 — (трицианометилтио) бензотиа — зол; тўК жигарранг суюқлик.нохуш хидга эга. Сувда суст эрийди (20 — 30 мг/л), Органик эритувчиларда яхши эрийди, 30% ли эмульсия қонцентрати кўринишида чиқарилади. Пахта уруғини дорилаш учун Қўллаиилади. Сарф миқдори 4л/т. ошқозон ичига юборилганда ЛД50 сичқонлар учун — 2100 мг/кг, каламушлар учун 2700 мг/кг, Куёнлар учун 2600 мг/кг, тери орқали кирганда 2100 мг/кг, КОК — 0,77.
Кумуляцияси ўртача (КК —4,8). Ўткир ингалацион таъсир бў — сагаси (Цт ас) — 250 мг/м3, бир марта инголяцион тушушда Кўзгалувчи таъсир этувчи бўсага миқдори 55,2 мг/м3, Кўзгатувчи таъсир этувчи зона 4,5. Ишчи зонада ҳавосида ЙКМ 2,0 мг/м3. Далага чиқиш мумкин бўлган муддат 5 сутка.
ПАВ —61 (фенолформальдегид) ва ПАВ —2 (фенолформальде — гид — диэтаноламин) — 70%. Рангсиз суюқлик, учувчан, ўткир махсус хидга эга. Сувда, хлороформ, эфир, спиртда яхши эрийди.
70%ли сувли эритма кўринишида чиқарилади. Пахта уруғини
дорилашда Қўлланилади, сарф миқдори 100 г/т. Ошқозон ичига
юборилганда ЛО50 сичқон ва каламушлар учун 385 — 424 мг/кг тенг.
ЛК50 сичқон ва каламушлар учун 505 — 588 мг/м3 га тенг. ОК
каламушлар учун Lim ас 18 мг/м3 дир. Кумуляция ўртача.
Тери — резорбтив ҳусусиятга эга. Конъюктива, юқори нафас йўллари, шунингдек терига сезиларли Кўзгатувчи таъсир кўрсатади. 6
ой давомида 0,5 мг/м3 қонцентрацияда тушишидан умумтоксик ва аллергик ҳарактердаги Қатор ўзгаришлар аниқланган. Сурункали таъсир бўсагаси 0,5 мг/м3. Мутаген, эмбриотроп ва аллерген эффектларга эга. Ишчи зонаси ҳавосида Й.К.М. 0,5 мг/м3. Далага чиқиш муддати 7 суткадан кейин.
Хлоронеб (дихлор 2,5 —диметоксибензин) — ўзига хос хидга эга оК кристаллк порошок. Техник махсулот 30, 65 ва 80% ли учувчан суюқлик ҳолида чиқарилади. Сувда рН 5,7 ва 9,0 да турғунлиги 30 кун.
Пахта уруғини дорилашда қўлланилади. Сарф миқдори 4,0 кг/т. Ошқозон ичига юборилганда сичқонлар учун ЛD50 5800, каламушларга — 6695, Куёнларга 8900 мг/кг. Lim ас — 400 мг/кг (ошқозон ичига юборилганда), Lim ас (ингаляцион йўл билан) — 49,3 мг/м3, Lim ch — 5,1 мг/м3, Z ch — 9,6.
Ўткир дермал токсиклик ЛD50 — 2050 мг/кг. Кумуляцияси суст.
Ошқозон ичига тушганда сурункали таъсир бўсагаси 13,4 мг/кг. Z ch
(рег оs юборилганда) — 30. Ишчи зона ҳавосида Й.К.М. — 0,5 мг/м3.
Уруғни дорилашда Қуйидаги профилактика чора — тадбирларига амал Қилиш лозим:
1. I ҳавфлилик синф пестицидларни алмаштириш.
Энг радикал чора ҳисобланади. Қўллаш руҳсат этилган 2000 — 2004 йилларда 26 та препарат мавжуд. Уларнинг кўпчилиги 2 ва 3 ҳавфлилик синфига мансубдир.

  1. Техник ва технологик чора — тадбирлар катта рол хосдир: ишларни механизациялаштириш, дориловчи машиналар қонструкциясини мукаммаллаштириш, уруғни демарказлашган ва Қуруқ усулда дорилашни камайтириш.

  2. Дориловчи цехларни атмосфера ҳавосига чиқадиган ҳавони тозалаб чиқарувчи умумий олиб келувчи ва маҳаллий олиб кетувчи эффектив механик вентиляция билан таъминлаш.

4. Қадоқлашни механизациялаш ва дориланган уруғлар
Қадоқлангандан кейин тегишлича маркировкалаш ва уларни экиш
жойига бутун Қадоқларда етқазиб бериш.
5. Барча ҳавфсизлик чораларига риоя этиш (худди пестицидар —
дек) сақлашда, жўнатишда, транспортировкада ва дориланган уруғни
Қўллашда.
Дориланган уруғни экиш тузатилган сеялкаларда амалга оширилиши лозим; уруғ тўлдирилган идиш Копқоқ билан берқилган бўлиши шарт. Улардаги уруғни тёкислашда ҳимояланмаган Қўлни ишлатмаслик керак.

  1. Ишлатилаётган ва Қолган дориланган уруғ утилизациясини Қаттиқ назорат Қилиш. Катъиян ман Килинади: дориланган уруғни ишлатиш, озиқ —овқат сифатида уруғни ишлатиш, уй ҳайвонлари ва паррандаларга озиқ сифатида, дориланган уруғни дориланмаган би — лан аралаштириш ёки бошқа усуллар билан реализация Қилиш. Иш — латилмаган Қолдиқ дориланган уруғни омборхонага топшириш ва уни Кулф остида сақлаб, барча пестицидларни сақлаш Қойдаларига риоя Қилиш зарур.

  2. Техника, транспорт ва идишларни, яъни уруғни дорилаш ва уларни сақлашда ишлатилган буюмларни зарарсизлантиришни назорат Қилиш; уруғни дорилаш ва экишдаги Меҳнат шароитларини назорат Қилиш.

  3. ШХВларида ишлаш; ишловчиларда инструктаж ўтказиш.

  4. Ўзб. Рес. ССВнинг 2000 йилдаги 300 — буйругига асосан дав — рий ва ишга киришдан олдинги тиббий кўрикларни ўтказиш.

10. Санитария — оқартув ишлари.



Download 2,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish