Тошкент Тиббиёт Академияси

Синтетик пиретроидлар (СП)
Оҳирги 2 ўн йилликда, хусусан оҳирги йилларда инсектоакарацидлар сифатида кенг Қўлланиладиган синтетик пиретроидлар интенсив ўрганилди, бўлар пиратроид ва циперинлар (табиий келиб чиқКан пестицидлар, таъсир этувчи асос циклопропанкарбон кислота унумлари, далмат ромашқасидан олинган)нинг синтетик аналогларидир. Бу гуруҳ пестицидлдр ФОПдан фарқли ўлароК, юқори фаол инсетицид селектиё ҳусусияти билан ажралиб туради. Бу эса ўз навбатида кам миқдорда сарфни таққазо этади. (0,1 — 1,2 л/Га). СП бирикмалари асосан кам турғун, учувчанлиги суст, Органик эритувчиларда яхши эрийди, сувда кам. Эмульсия қонцентрати шаклида чиқарилади ва сепиш (пуркаш) йўли билан Қўлланилади. Сезиларсиз хидга эга, оксидловчилар ва УФН таъсирида йўҚолади. СП токсиклик параметрлари бўйича ФОПдан ажралиб туради (2 —илова). Синтетик метрлари бўйича ФОПдан ажралиб туради (2 —илова). Синтетик пиретроидларнинг _ИССИК Конли ҳайвонларга тёкислиги турлича камдаг то юқори тёкис ва ҳавфли препаратларгача. Турлича токсиклиги бирикманинг молекуласидаги фазодаги оптик изомерияси (цисизомерлар токсиклиги кучлироК) шунингдек кимёвий структурасип (циан гуруҳини сақлаганда токсиклиги ошади) сезиларли даражадс боғлиқ бўлади. Кўпгина пестицидларнинг ҳусусияти яКҚоллиги кам ёки ўртача даражада ва функционал ҳарактерга эга (сумициндан ташКари), бу ўз навбатида сурункали заҳарланишлар ривожланиши учун ҳавф сезиларли эмаслигидан далолат беради.
Нейротоксиклик токсик таъсир механизмида ўз ўрнига эга СП ларни токсик дозаси каламушларга берилганда бошида сўниш кейин эса Кўзгалиш, тремор, судорги, барча биосубратларда (Кон зардоби, эритроцитлар, мия, жигарда) ҳолинэстераза фаоллигиш пасайиши, саливация кузатилди. Синтетик пиретроидлар билан за-ҳарланган тажриба ҳайвонларида жигар холатида функционал кўрсаткичларда Қатор ўзгаришлар аниқланди: переаминловчи фермент-лар ва ишКорий фосфатазанинг активлиги бузилиши, умумий оКси, ва мочевина миқдорида ўзгаришлар аниқланди. Бу холат берилган гуруҳ пестицидлари гепатотоксиклигидан далолат беради.
Синетик пиретроидлар организмга асосан нафас йўллари в зарарланмаган теридан тушади. Кўпчилик СП ларга терида маҳаллий ўзгариш, шунингдек тери барьеридан кириши ҳарактерлидир. Организмда СП лар гидролизга учрайди (перитроидларни оксидланш оксидазалар таъсирига боғлиқ бўлса керак), улар буйрак ва қисман ичақлар орқали чиқарилади. Бўсага дозаларда узоқ вақт таъсир давомида узоқроқ эффект кўрсатиш ҳусусияти аниқланмаган. Лёкин қатор СП ларнинг токсик дозаси таъсирида эмбрио ва тератоген эффектлар, шунингдек суст аллергик кўринишлар ривожланиш аниқланган. СП лар учун гигиеник регламентлар ишлаб чиқилган, ишлов бериш (2 марта) ва ҳосилни теришдан олдин оҳирги ишлов бериш муддатлари 2 —иловада берилган. Ишлов берилган далага чиқиш муддати 5 сутка.
Профилактика чора — тадбирлари пестицидлар билан заҳарланишларда кўриб чиққанимиздек умумий ва ФОП ларда кўриб чиқКан хусусий чора —тадбирлардан иборат.