Toshkent pediatriya tibbiyot instituti xalqumning klinik anatomiyasi, fiziologiyasi va tekshirish usullari

Ko’zdan kechirish 

 

Bemor  vrachga  murojat  etganda  uning  yuz  tuzilishiga,  ruhiy  holatiga,  ko’z 

qisish  reflekslarini  simmetrikligiga,  ko’z  yoriqlarining  kattaligiga  va  boshqa 

belgilariga  katta  ahamiyat  beradi.  Shundan  so’ng  tilni  ko’zdan  kechirishga 

kirishiladi. 

Tilda 

ahamiyat 

beriladigan 

narsalar, 

giperkeratoz, 

epiteliy 

deskvamastiyasi,  eritema  va  boshqalardir.  Agar  shunga  o’xshash  belgilar  paydo 

bo’ladigan bo’lsa stomatolog ko’rigiga yuboriladi.  

 

Ta’m bilishni tekshirish 

 

Klinik  tekshirishda  sifatiy  ko’rsatkichlarga  asoslanadi.  Bunda  kerak  bulsa 

bitta,  ikkita  yoki  to’rtta  ta’mli  moddalardan  fodalaniladi.  Bu  moddalarning 

eritmasini  tayyorlash  uchun  ularning  o’rtacha  bo’sag’a  konstentrastiyasidan 

foydalaniladi.  Qand  uchun-  0,5%,    vodorodxlorid  kislotasi-0,003%,  xinin 

gidroxlorid  uchun-0,000008%  li  eritmalardan  foydalaniladi.  Bularni  ishlatish 

uchun  konstentrastiyasini  10  barobar  oshiriladi.  Eritmalarni  qora  flakonlarga 

solinadi. Nomerlar bilan belgilanadi va tagida nomi yoziladi: №1- distillangan suv, 

№2- 5% qand eritmasi, №3- 0,5% osh tuzi, №4- 0,03% li vodorodxlorid kislotasi, 

№5- 0,0001% li xinin eritmasi. Xar doim yangi eritma tomizilishidan oldin bemor 

og’zini  ½  stakan  qaynagan  suv  bilan  chayqaydi.  2-3  min  so’ng  uchi  ingichka 

pipetka bilan tilning kerakli sohasiga kerakli modda tomiziladi. Shu paytda bemor 

---

80 

 

tilini  o’ynatishi kerak  bo’lmaydi  va  og’zini  yopishi  kerak  emas,  bo’lmasa  tajriba 

omadli  bo’lmaydi  ya’ni  noto’g’ri  bo’ladi.  Tekshiriluvchi  og’ziga  qanday  ta’m 

tomizilganini  aytishi  kerak  bo’ladi.  Moddalarning  ta’mi  tablistada  keltirilgan 

bo’ladi.  

Qand  eritmasini  tilning  olingi  oldingi  uchdan  bir  qismiga,  o’ng  va  chap 

tomonlariga tomiziladi. Bunda chorda tympani holati baholanadi. 

Kislota  eritmasi  tilning  ikkala  ildiz  qismiga  tomiziladi:  tilning  oldingi  qismi 

yon tomonlarini  nog’ora tori nerv bilan ta’minlasa, tilning ildiz qismini tilhalqum 

nervi ta’minlaydi. 

Achchiq  ta’mli  moddalarni  ikki  tomonga  tilning  ildiz  qismiga  tomiziladi 

(tilhalqum  nervi),  osh  tuzini  tilning  oldingi  uchdan  ikki  qismiga  tomiziladi 

(nog’ora tori). 

Miqdoriy  tekshirish  ko’p  vaqt  talab  etadi,  shuning  uchun  zamonaviy  ta’m 

bilishni  tekshirish  uchun  maxsus  tekshiruvlar  ishlab  chiqilgan.  Zamonaviy  usul 

bo’lib  elektrogustometriya  (EGM)  hisoblanadi.  Bu  tekshiruvni  amalga  oshirish 

uchun  maxsus  asbob  kerak  bo’ladi.  U  tok  kuchini  50  mkA  oshirishi  kerak 

bo’lmaydi.  Bundan  ko’p  tok  kuchi  tekshiriluvchida  og’riq  keltirib  chiqaradi. 

Manfiy  elektrod  tilni  oldingi  uchdan  bir  qismida  achchiq-sho’r  ta’mni  sezdiradi. 

Tok  o’chirilganda  nordon  ta’mni  sezadi.  Elektrodni  til  ildiziga  yopishtirilganda 

tilda osh tuzi ma’zasini xis etadi. Tilning xar xil joylariga qo’yib tok yuborilsa tilda 

ta’m elementlarini turlarini xis ettirish mumkin.   

 

 

 

 

---

81