markazi, 3- ko’rish do’ngligi bilan orqa markaziy pushtani po’stloq osti bog’lanishi, 4- po’stloq osti ta’m
bilish markazi, 5- ko’ruv do’ngligi, 6- medial tolada uch shoxli nervning markaziy ko’tiriluvchi tolasi, 7-
medial tolada ko’tiriluvchi ta’m tolasi, 8- oraliq nervi, 9- toshsimon tugun, 10- buyunturuq venasi, 11- til,
12- yuz nervi, 13- til nervi, 14- nog’ora tori, 15- pastki jag’ nervi, 16- qanottanglay nervi, 17- yuqori jag’
nervi, 18- yarim oysimon tugun, 19- ko’z nervi, 20- katta toshsiomn nerv, 21- tizza tugun, 22-
74
Nog’ora tori (chorda tympani) yuz kanalida joylashgan yuz nerv tizza tuguni
hujayralarining periferik shoxlaridan shakllanadi. Nog’ora tori kanaldan
toshsimon-nog’ora yorig’i orqali o’tkir burchak ostida pastga va oldiga chiqib
pastki jag’ nervining tarmog’i bo’lgan til nervining tarkibiga qo’shilib ketadi va
birgalikda tilning oldingi uchdan ikki qismining shilliq qavatida tugaydi. Tizza
tugunining markaziy tolalari oraliq nervni hosil qiladi. Bu yuz nervi va dahliz-
chig’anoq nervi bilan bosh miyaning stvoli, miyachako’prik burchagidan chiqadi.
Keyinchalik pastga buriladi va yagona tugun (fasciculus solitaries) tarkibiga
qo’shiladi.
Tilhalqum nervining ta’m tolalari toshsimon tugun (gang.inferior) va
buyunturuq tugundan (gang.superius) boshlanadi. Bu o’z navbatida miya asosining
buyunturuq vena teshigining oldida joylashadi. Bu tugunlarning periferik tolalari
tilning orqa uchdan biri va yumshoq tanglayning shilliq qavatlarida tugaydi. Bu
soha tilga nisbatan ta’m bilish resteptorlariga boy hisoblanadi. Bu tolalar yig’ilib
papillae circumvalatae deb ataluvchi so’rg’ichlarini hosil qiladi. Tilning yon
tomonida boshqa til so’rg’ichi- bargsimon so’rg’ich (papillae foliatae) joylashgan.
Bu aytib o’tilgan soha ta’m bilish moddalarni o’tkirligi va qiyoslashda katta
ahamiyat kasb etadi. Tilhalqum nervining pastki va yuqorigi tugunlaridan
chiquvchi markaziy tolalari uzunchoq miya tomon yo’naladi va oliva orti egatiga
bir nechta bo’lib birikadi. Uzunchoq miyada ta’m bilish tolalari orqaga qarab
yo’naladi va IV qorincha sohasiga etmasdan n.intermedius tolasi tarkibiga
qo’shilib bir yo’l tarkibiga qo’shiladi. Bir yo’l tarkibida ikki ta’m bilish tolalari
(nog’ora tori va tilhalqum nervi) qo’shilib bitta po’stloq markaziga borib tugaydi.
Ta’m bilish tolalarining keyingi yo’li quyidagicha:
1 chi neyron- ta’m bilish piyozchalaridan boshlanib oxirgi yadroda (nucl.
terminalis) tugaydi.
2 chi neyron- oxirgi yadrodan boshlanadi. Bu yadrolardan chiqayotganda
tolalar qarama qarshi tomondagi tolalar bilan kesishadi va retikulyar formastiyada
medial toladan orqada va ichkarida joylashadi. Ayrim tolalar qarama qarshi
tomonga o’tmasdan o’zining yo’lida davom etadi va medial tola tarkibida ko’ruv
75
do’ngligiga boradi. U erda tolalar o’zining tomonida va qarama qarshi tomondagi
ventral va medial yadrolarda tugaydi.
3 chi neyron- ko’ruv do’ngliklaridan boshlanib ta’m bilish analizatorlarining
po’stloq markaziga borib tugaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: