Toshkent pediatriya tibbiyot instituti xalqumning klinik anatomiyasi, fiziologiyasi va tekshirish usullari

V. 

TA’M BILISh ORGANI 

 

Ta’m bilish organining tuzilishi. 

 

Ta’m  bilish-  bu  mahsus  his  qilish  holati  bo’lib,  og’iz  bo’shlig’iga  xar  xil 

kimyoviy  valentlikka  ega  bo’lgan  ovqat  mahsulotlari,  ichimliklar  va  boshqa 

mahsulotlar  kelib  tushishi  natijasida,  og’iz  bo’shlig’idagi  maxsus  ta’m 

xemoresteptorlarini  o’zida  ferment  saqlovchi  so’lak  ta’sirida  ta’sirlanishi 

tushuniladi.  Ta’m  xemoresteptorlari  ta’m  bilish  piyozchalari  ham  deb  ataladi. 

Bular kalta kanalchalar (ta’m bilish poralari) orqali tildagi va og’iz bo’shlig’idagi 

shilliq qavatning epiteliysi bilan bog’lanib turadi. 

 

 

Ta’m bilish piyozchalari uzunchoq hujayralar bilan jips joylashtirilgan bo’lib, 

tayanch  va  neyroepitelial  turlariga  bo’ladi.Neyroepitelial  hujayralarining  erkin 

uchlari  kalta  tukchalarga  ega.  Bular  ta’m  bilish  poralariga  qaragan  bo’ladi. 

Poralarning  erkin  uchlariog’iz  bo’shlig’iga  ochiladi.  Bu  erda  esa  ular  ta’m  bilish 

moddalari bilan aloqaga kirishadi.  

23 rasm: 1-ta’m bilish hujayrasi, 1.1- mikrovorsinka, 2-ta’yanch hujayra, 2.1- sekret granulasi, 

3- bazal hujayra, 4- nerv tolasi, 5- epiteliy,  6- ta’m bilish porasi 

---

73 

 

Bitta  piyozchada  2  dan  6  tagacha  ta’m  bilish  resteptorlari  joylashgan. 

Piyozchalar  kattalarda  900  tagacha  bo’lishi  mumkin.  Ta’m  bilish  piyozchalari 

og’iz  bo’shlig’ida,  halqumda  va  xatto  ovoz  boylamlarida  ham  joylashgan.  Lekin 

bular  ta’m  bilishda  katta  ahamiyatga  ega  emas.  Asosiy  vazifani  esa  til  bo’yniga 

oladi.   

Ta’m  bilish  piyozlariga  sezgi  nerv  tolalari  keladi.  Impulslar  ta’m  bilish 

resteptorlaridan bosh miya stvoliga ta’m bilish markaziga uzatiladi. Bu uzatish ikki 

yo’l  orqali  amalga  oshiriladi.  Birinchi  yo’l,  tilning  oldingi  uchdan  ikki  qismini 

innervastiya  qiluvchi  nog’ora  tori  yo’li  orqali  va  ikkinchi  yo’l  tilhalqum  nervi 

orqali, bu o’z navbatida tilning orqa uchdan ikki qismini innervastiya qiladi.