Toshkent pediatriya tibbiyot instituti xalqumning klinik anatomiyasi, fiziologiyasi va tekshirish usullari

VI. 

TA’M BILISh ORGANINI TEKShIRISh USULLARI 

 

Ta’m  sezishni  tekshirish  amaliyotda  keng  qo’llaniladi.  Insonning  turli 

kasalliklarida  ta’m  bilish  o’zgarishi  mumkin.  Masalan,  infekstion  kasalliklar, 

polinevritlar  bilan  kasallanganda,  ruhiy  kasalliklarda  va  hakozo.  Bu  holatlarning 

ichida  bir  nechta  kalla  ichi  kasalliklari  bo’lishi  mumkinki  (o’smalar,  travmalar, 

gemorragiyalar,  tarqoq  skleroz,  siringobulbiya)  ta’m  bilishning  buzilishiga  olib 

kelishi  mumkin.  Ayrim  kasalliklarda  ta’m  bilish  a’zosida  ta’m  bilishning 

topografik  buzilishi  tashxisot  uchun  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Masalan,  boshqa 

sezgi  turlarini  saqlangan  holda  tilning  oldingi  uchdan  ikki  qismida  ta’m  bilishni 

yo’qolishi nog’ora torning jarohatlanganligidan dalolat beradi, tilning orqa uchdan 

bir qismida ta’m bilishning buzilishi tilhalqum nervini jarohatlanganligidan dalolat 

beradi.  

Ta’m  bilishning  buzilishida  (disgevziya,  gipogevziya,  agevziya)  xar  doim 

muammo  chegaralanganligiga  yoki  aralash  kelganligiga  ahamiyat  berishi  kerak 

beradi.  Chegaralangan  turi  juda  kamdan  kam  uchraydi,  ko’pincha  aralash  ta’m 

buzilishi kuzatiladi. Ikkinchi turida bundan tashqari sezuvchi va harakatlantiruvchi 

nervlar faoliyatida buzilishga ta’sir etadi. 

 

Anamnez 

 

Bemor  bilan  suhbatlashgan  mahal  shuni  ahamiyatga  olish  kerakki,  ta’m 

buzilish bilan azob chekayotgan bemor qatiy ta’m buzilishini inkor etishi mumkin. 

Boshqa  bemorlar  esa  ta’m  bilishni  anglay  xam  olmasliklari  mumkin.  Shuning 

uchun  bemorda  so’rab  surishtirish  bir  maqsadga,  boshqa  nerv  faoliyatlarini 

buzilishlarini (anosmiya, qalqib ketish, giposalevastiya, gipoakuziya va boshqalar.) 

topishga qaratiladi. Oldingi boshidan kechirgan kasalliklariga, travma olganligiga, 

shu  a’zoga  taaluqli  organ  va  sohalarda  jarrohlik  amaliyoti  o’tkazganligiga  katta 

ahamiyat beriladi. Katta ahamiyat infekstiya bilan og’rigan yoki og’rimaganligiga 

ahamiyat  beriladi.  Bundan  tashqari  venerologik  kasalliklar,  qon  kasalliklari,  bosh 

---

79 

 

miyada  qon  aylanishi  bilan  kechuvchi  kasalliklari,  endokrin  va  oshqozon  ichak 

kasalliklariga ahamiyat beriladi. Aralash kechuvida ta’m bilishning buzilish u yoki 

bu  kasallikning  bir  simptomi  bo’lishi  mumkin.  Gohida  essenstial  disgevziya 

uchraydi,  buning  keli  chiqishi  haligacha  noma’lumligicha  qolmoqda.  Bunda 

bemorga  eng  tansiq  taomlar  va  yaxshi  sifatli  taomlar  berilsa  ham  bemorda 

yoqimsiz  holat  kuzatiladi.  Buning  sababi  deb  hozirgi  kunda  chekish,  spirtli 

ichimlik ichish, narkotikarni qabul qilish qaralmoqda.