Toshkent «noshir» 2017

Tayanch so‘z va iboralar
Konyunktura
 
Rentabellik
Indeks
 
Texnik tahlil
Fundamental tahlil
 
Menejment
Arbitraj bitim
 
Qimmatli qog‘ozlar reytingi
Patent
 
Konfidentsial
O‘z-o‘zini tekshirish ushun savollar
1. Qimmatli qog‘ozlar bozori konyunkturasi deganda nimani
tushunasiz?
2. Indeks nima?
3. Arbitraj bitim qachon tuziladi?
4. “TASIX” – “Taciks” indeksi qachon qabul qilingan?
5. Qimmatli qog‘ozlar reytingi deb nimaga aytiladi?
Qimmatli qog‘ozlar reytingini belgilash yuzasidan ish
olib borish jarayonida reyting kompaniyalari an’anaviy ma-
teriallar: emitentlarning yillik va choraklik hisobotlari, qim-
matli qog‘ozlarni boshqarish organlaridagi mavjud ma’lu-
motlar, shuningdek, konfidensial (yashirin, mahfiy) yo‘llar
bilan olinib, faqat ularning o‘zigagina ma’lum bo‘lgan ayrim
manbaalardan foydalanadi. Ko‘pgina reyting firmalarining,
standart (andoza) formulalar bo‘yicha hisoblangan reyting-
lar – to‘g‘ri bo‘lmasligi mumkin, degan fikrlari reytinglar –
sof mexanik usul bilan olinadigan baho emas, deb hisoblash
uchun asos bo‘la oladi. Ularni aniqlash yilida uzoq muddatli
tarmoq yo‘nalishlari e’tiborga olinadi, emitentning moliyaviy
amaliyoti va siyosati, tarmoq davriy o‘zgarishlari oralig‘idagi
tebranishlarda o‘rganiladi, litsenziyalar va patentlar mavjud-
ligi, emitentlar bilan sarmoyadorlar o‘rtasida tuzilgan shart-
nomalar mazmuni ham hisobga olinadi.
Qimmatli qog‘ozlar reytingini aniqlash yilida kompa-
niyaning joriy yilgi daromadi va o‘tgan yillardagi daromadlari,
turli moliyaviy koeffitsientlar, kompaniya rentabelligi istiq-
bollari, kompaniya va u ishlab chiqarayotgan mahsulotning
mashhurligi, tarmoq xususiyatlari, uning daromadlari statis-
tikasi, mahsulot sotilishi sohasidagi yo‘nalishlar kabi ko‘rsat-
kichlardan ko‘proq foydalaniladi.
Qimmatli qog‘ozlar reytinglari ahamiyati yana shundan
iboratki, ular tajribasiz sarmoyadorga dastlabki bosqichda pul-
larni qimmatli qog‘ozlarga qo‘yilma qilishni mo‘ljallab olish
uchun imkon beradi. Reytinglar sarmoyadorlarga emitentning
moliyaviy hisobotini jiddiy tahliliy tadqiqotlar o‘tkazmay turib,
tanlovni amalga oshirishiga yordam beradi. Agar kompaniya
reytingi yomon bo‘lmasa, sarmoyador, odatda, o‘z qo‘yil-
malarini yetarlicha ishonchli deb hisoblaydi, chunki u mazkur
reytingni belgilagan taniqli kompaniyalarga ishonadi.
Reyting – nafaqat emitentning qarzni to‘lash qobiliyati
belgisi (indikatori)dir. To‘lovga qobillik reytingi obligatsiya-

---

216
217
olish bo‘yicha depozitar operatsiyalar standartlari bilan belgilangan yozuvlar
tizimi;