Toshkent moliya va iqtisodiyot kolleji

Mahsulot turlari	O’rtacha reja tannarxi, so’m	Mahsulot miqdori, dona	Barcha ishlab chiqarishga, so’m	SalmoG’i	Haqiqiy xarajatlar, so’m
Haqiqiy tannarx, so’m
A	160	100	16000	7.61	19810	198.1
B	45	300	13500	6.42	16720	55.7
S	226	800	180800	85.97	22840	279.8
Jami:			210300	100	260370

Demak, A mahsulotning haqiqiy tannarxi - 198.1 so’m, B - mahsulotniki - 55.7 so’m, S mahsulotniki - 279.8 so’mga teng.

Jarag’nlar bo’yicha mahsulot tannarxi kalkulyatsiyasi. Bu usul ko’pincha metallurgiya, to’qimachilik va boshqa sanoatning shunga o’xshash tarmoqlarida qo’llanilishi mumkin.

Jarag’nlar bo’yicha xarajatlarni hisobga olish usuli mahsulot ishlab chiqarishda xom-ashg’ning bir necha jarag’ndan o’tganidan so’ng tayg’r mahsulot holiga keladigan ishlab chiqarishlarda qo’llaniladi.

Mahsulot ishlab chiqarishning oxirgi jarag’nidan tashqari har bir jarag’n nihoyasiga yetkazilgan xom-ashg’ga ishlov berish bosqichi bo’lib, uning natijasida korxona yakuniy, iste’molga yaroqli tayg’r mahsulot emas, balki o’zida ishlab chiqarilgan yarim tayg’r mahsulot oladi. Olingan yarim tayg’r mahsulotlar korxonada ishlab chiqarishning keyingi bosqichlarida foydalanilishi bilan birga, u keyinchalik yarim tayg’r mahsulot yoki butlovchi qism sifatida sotilishi ham mumkin.

Jarag’nlar bo’yicha xarajatlarni hisobga olish usuli barcha korxonalarda bir xil emas. Ba’zi korxonalarda to`g`ri xarajatlar buxgalteriya hisobida alohida bir jarag’n bo’yicha aks ettiriladi, xom-ashg’ning dastlabki qiymati esa faqat birinchi jarag’n mahsuloti tannarxiga kiritiladi. Yakuniy mahsulotning tannarxi barcha jarag’nlar xarajatlari summasidan iborat bo’ladi.

Misol. «Bobur» kompaniyasida ishlab chiqarish 4 jarag’ndan tashkil topgan. Ishlab chiqariladigan mahsulot hajmi 100 dona. Belgilangan norma bo’yicha 1-sexga jo’natilgan xom-ashg’ va materiallar qiymati - 20000 so’m, 2-jarag’n tomonidan ishlov berish uchun - 16000 so’m, 3-jarag’n tomonidan - 24000 so’m, 4-jarag’n tomonidan - 28000 so’m sarflangan.

Jarag’nlar bo’yicha tannarx quyidagicha aniqlanadi:

1-jarayon - 20000:100=200 so’m

2-jarayon - 16000:100=160 so’m

3-jarayon - 24000:100=240 so’m

4-jarayon - 28000:100=280 so’m

Jami: 88000:100=880 so’m.

Mahsulotning bir birligining haqiqiy tannarxi 880 so’mga teng.

Korxonaning o’zida ishlab chiqarilgan yarim tayg’r mahsulotlar 2110-«O’zida ishlab chiqarilgan yarim tayg’r mahsulotlar» hisobvarag`ida aks ettiriladi. Agarda korxona 2-jarag’ndan so’ng hosil bo’lgan 36000 so’mlik (20000+16000) yarim tayg’r mahsulotni keyinchalik sotish maqsadida omborga qabul qilib olsa, buxgalteriya hisobida quyidagicha provodka beriladi:

D-t 2110-«O’zida ishlab chiqarilgan yarim tayg’r mahsulotlar» - 36000 so’m

K-t 2010-«Asosiy ishlab chiqarish» - 36000 so’m.