|
О ‘zbekiston tashqi iqtisodiy faoliyatining yangi jihatlari.
0 ‘zbekistonning mustaqiUikka erishuvi turli davlatlar bilan
integratsiyalashuviga ja h o n ham jam iyatiga tanilishiga sabab
b o ‘ldi. H ozirda 0 ‘zbekiston 120 ga y aqin davlat bilan d ip -
lom atik m unosabatlarga ega, bir q ato r xalqaro va m intaqaviy
tashkilotlar bilan faol ish olib boradi. 4000 ga yaqin xorijiy
investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar respublikam iz hu du dida
faoliyat yuritm oqda. R espublikaning xalqaro m e h n at taqsi-
m otid a ishtiroki, a w a lo , uning tabiiy geografik xususiyatlari,
m adaniy, tarixiy shart-sharoiti, q ato r im koniyat va salohiyati
bilan
cham barchas bog‘langan.
Bugungi
k u n d a xalqaro
m e h n at taq sim otida tashqi aloqalarni kengaytirish u ch u n
m am lakatim izda b arch a im koniyat va sharo itlar m avjud. Shu
boisdan, 0 ‘zbekiston yaqin va u zoq xorij m am lakatlari bilan
ham korlik qilm oqda. R espublikada yaratilayotgan tu rli-tu m an
m ahsulotlar ja h o n bozoriga chiqarilyapti.
Im p o rt hajm i
eksport hajm id an kam b o ‘lm oqda, tashqi savdo aylanm asi
ijobiy foyda bilan y akunlanm oqda. Ju m ladan, 1990-yilda
respublika tashqi savdo aylanm asi 805,6 m ln dollam i, shu nd an
eksport 442,7 m ln dollar, im po rt esa 362,9 m ln dollarga teng,
tashqi savdodan qolgan qoldiq ijobiy 80 m ln d ollar b o ‘lgan
b o ‘lsa, 2010-yilda yoki o ‘tgan 20 yil davom ida tashqi savdo
aylanm asida 27,1 m artaga, sh u n d an eksport hajm i 29,5;
im port esa 24,2 barobarga o ‘sish kuzatildi. 2010-yilga kelib
tashqi savdo aylanm asining hajm i 21842,2 m ln A Q SH
dollarini tashkil etdi. H ozirgi m urakkab sharoitda, dunyo
davlatlari bilan ja h o n bozorida aloqalar o ‘m atish , eksport
hajm ini oshirish, tashqi iqtisodiy faoliyatni isloh qilish eng
168
m u him vazifalardandir. Tashqi iqtisodiy faoliyatni kengaytirish
respublika iqtisodiyot i ning barcha tarm o q va sohalarini yanada
rivojlantirish, aholi turm u sh farovonligini o ‘stirish kafolat-
laridan biridir. Shu boisdan, bugungi kunda 0 ‘zbekiston 65
d an ortiq yirik xalqaro tashkilotlar, Birlashgan m illatlar
tashkiloti (B M T ), X alqaro valuta fondi (X V F), Jah o n banki,
Osiyo taraqqiyot banki (O T B ), Y evropa taraqqiyot va tiklanish
bank ( E l l B) lari bilan aloqa o ‘rnatgan. Tashqi savdoda
ham korlik olib borayotgan davlatlar ro ‘yxati yildan-yilga
kengayib boryapti. U lar orasida A Q S H , K oreya Respublikasi,
Buyuk B ritaniya, Y aponiya, H in disto n. X itoy, Belgiya, Italiya,
T ailand,
Fransiya,
G erm aniya,
Rossiya kabi dunyoning
rivojlangan davlatlari m unosib o ‘rin olgan.
2 0 1 0
yil
1-rasm.
0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi savdo aylanm asi
Tashqi savdo aylanm asining 56,9 foizi U zoq Sharq
davlatlariga, 43,1 foizi (2010 y) M D H davlatlariga to ‘g ‘ri
keladi. B ulardan, xususan, 24,3 foizi Rossiyaga, 10,4 foizi
Q ozog‘istonga, 8,7 foizi Xitoyga, 4,8 foizi Turkiyaga, 2,5 foizi
U krainaga,
2,3
foizi
G erm aniyaga va
qolgani
boshqa
davlatlarga tegishlidir. Oxirgi yillarda M D H davlatlaridan
O zarbayjon va T u rkm aniston bilan b o ‘ladigan savdo aloqalari
kuchaydi.
Y evropa
m am lakatlaridan
Fransiya,
Italiya
davlatlari bilan b o ‘lgan savdo aloqasida o ‘sish kuzatildi.
U m u m a n olganda, respublika tashqi savdosining 59,6 foizi
169
yevropaga, 37,3 foizi Osiyoga, atiga, 3,1 foizi A m erika, Afrika,
Avstraliya va O keaniya davlatlariga m ansub.
Tashqi savdo aylanm asida eksport va im port tarkibi o ‘z-
gardi, ya’n i ilgarilari tashqariga k o ‘p ro q xom ashyo olib
chiqilgan va tayyor buyum lar, xususan iste ’m ol m ahsulotlari
oUb keltirilgan b o ‘lsa, hozirda tayyor b uyum lar eksport
qiluvchi davlatga aylandi. D unyodagi m ashh ur va nufuzli
kom paniyalar, Osiyo taraqqiyot banki, J a h o n banki, Islom ta
raqqiyot banklari singari m oliya institutlari,
q ato r arab
davlatlarining investitsiya fondlari va boshqa xorijiy tashkilot
lar yuqori q o ‘shim cha qiym atga ega b o ‘lgan, yuksak te x n o lo
giyalarga asoslangan m ah su lo tlar ishlab chiqarish b o 'y ich a
investitsiya loyihalarini am alga oshirishda 0 ‘zbekistorm ing
yirik ham korlariga aylandi.
1-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
