38
бўлганлигига хулоса қилишимиз мумкин. Ўз навбатида инновацияларга
асосланган
иқтисодиётни
салоҳиятига
баҳо
беришда
инновация
индикаторларини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш алоҳида аҳамият
касб
этади.
Иқтисодий
адабиётларда
инновацион
ривожланиш
самарадорлигини баҳолашдаги индикаторлар тизими инновацияларнинг
ҳусусиятларига ва турли бошқа омилларга боғлиқ равишда ҳисобланади.
Бинобарин, бугунги кунда ҳалқаро амалиётда иқтисодиётни инновацион
ривожланиш даражасини баҳолашнинг
Innovation Index WB, Innovation
Capacity Index, Global Innovation Index INSEAD, Innovation Index WEF каби
кўрсаткичлари мавжуд. Ушбу кўрсаткичларнинг аҳамияти ва ҳисоблаш
усулларининг ўзига хос ҳусусиятлари турлича бўлиб, ҳар
бир иновацион
ривожланиш индекси маълум бир таҳлилий ва бошқарув вазифаларини
бажаришга мўлжалланган
40
.
Такъидлаш жоизки, инновация индексларини ҳисоблаш асосан Жаҳон
банки
41
, Халқаро иқтисодий форум (The World Economic Forum WEF),
БМТнинг ривожлантириш дастури (the UN Development Program UNDP),
БМТнинг
саноатни
ривожлантириш
ташкилоти
(the
UN
Industrial
Development
Organisation
UNIDO),
ЕИнинг
Европа
инновациялари
комиссияси (EU Commission European innovation) каби халқаро ташкилотлари
буюртмасига асосан RAND Corporation ва бошқа йирик халқаро аналитик
компаниялар томонидан амалга оширилади
42
.
Шуниндек, ушбу таҳлиллар
давлат ҳукуматларининг миллий иқтисодиётнинг инновация салоҳиятига
баҳо бериши, йирик инвесторлар ёки халқаро молия ташкилотлари
томонидан маблағ ажратишда давлатнинг инновация сиёсати олдидаги
вазифаларини белгилаб олиш мақсадида ўтказилади.
Дунёнинг етакчи давлатларининг илғор тажрибаларига назар
ташлайдиган
бўлсак,
бугунги
кунда
мамлакатларнинг
инновацион
40
Давыдов, А.А. Инновационный потенциал России: настоящее и будущее (Электрон манба) – Кириш
тартиби:
http://www.isras.ru/blog_modern_3.html
.
41
World Bank.
http://data.worldbank.org/indicator
42
RAND Corporation.
http://www.rand.org/pubs/monograph reports/MR1357.0/
39
салоҳиятини ўлчашда миқдорий ва сифатни аниқловчи ҳамда
турли
омилларга боғлиқ равишда ўзгариб турувчи 100 га яқин индикаторлар
(индекс) амал қилади
43
. Ушбу индексларни ҳисоблашда таълим, илм-фан,
технологиялар, инсон капитали, инновацион ва ижтимоий-сиёсий мухит,
расмий
миллий
статистика
маълумотлари,
аҳоли
ва
тегишли
мутахассислардан олинган сўров натижалари бирлаштирилган ҳолда яхлит
тизимга келтирилади. Масалан, 2015 йилнинг
глобал инновация индексини
(GII-2015) ҳисоблашда 79 та кўрсаткич бўйича дунёнинг 141 мамлакатининг
инновацион-иқтисодий салоҳияти баҳоланган. Шунингдек, ушбу индексни
ҳисоблашда дунёнинг 400 дан ортиқ йирик компаниялари мутахассисларидан
сўров ўтказилганлигини эътироф этган ҳолда, инновацияларнинг глобал
ривожланиш тенденциясига ҳам баҳо беришимиз мумкин
44
.
Бизга
маълумки, кейинги йилларда экологик муаммолар юзага
келгани сабабли олимлар инновацион экотизимни барпо этиш бўйича
ишларни амалга оширмоқда. Ўз навбатида, ривожланган мамлакатларда
инсон
капиталига ва инновация
инфтрутузилмасига йўналтирилган
инвестициялар инновацион экотизимни ҳисобга олган ҳолда амалга
оширилмоқда. Бундан ташқари, 2015 йилда глобал инновация индекси юқори
бўлган Швецария (1), Буюк Британия (2), Швеция (3), Нидерландия (4), АҚШ
(5) каби давлатларда инсонларнинг ақлий мехнатлари, илм-фан ютуқлари
натижасида ахборот коммуникация технологиялари ва бизнес барқарор ўсди.
Ушбу
кўрсаткич
бўйича
Ўзбекистон
141
давлат
ичида
122-ўринда эканлигини ҳисобга олсак, бу йўналишда ҳали бажаришимиз
керак бўлган вазифалар кўп эканлигини қайд этиш лозим
45
.
43
Давыдов А.А. Конкурентные преимущества системной социологии. (Электрон манба) М.:
ИС РАН, 2008. (
http://www.isras.ru/publ.html?id=855
,
http://www.ecsocman.edu.ru/db/msg/324618.html
) ;
Archibugi D., Coco А. Measuring technological capabilities at the country level: A survey and a menu for choice//
Research Policy, 2005, №2, P. 175-194.
http://www.danielearchibugi.org/downloads/papers/Archi-Coco.Menu for
Choice.pdf
;
The
Global
Competitiveness
Report
2009-2010.
World
Economic
Forum.
2009.
(http://www.weforum.org/documents/GCR09/indexhtml)
44
Report of The Global Innovation Index 2015. Efective Innovation Policies for Development. p 19
45
Шу манбанинг 20, 33 бетлари.
40
Биз олдинги мавзуларда барқарор иқтисодий ўсишни
таъминлашда
миллий инновация тизимини шакллантириш лозимлигини назарда тутиб,
бунда давлат иштироки зарурлиги хусусидаги тавсияларни илгари сурдик.
Ушбу тавсияларнинг миллий инновация амалиётида жорий этилиши
мамлакатимиз ЯИМи таркибида илм-фан ютуқларига асосланган юқори
технологиялари товар, иш, хизматлар ҳажмининг ошишига ижобий таъсир
кўрсатади деган фикрдамиз.
Do'stlaringiz bilan baham: 
