Тошкент молия институти “молия-кредит” кафедраси

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

ТОШКЕНТ МОЛИЯ ИНСТИТУТИ

“МОЛИЯ-КРЕДИТ” КАФЕДРАСИ

“МОЛИЯ” ФАНИДАН
Бакалавриатнинг 5230600 – Молия таълим сиртқи йўналиши
КОРХОНА ОПЕРАЦИОН ФАОЛИЯТИНИНГ ТАҲЛИЛИ ВА УНИНГ МУҲИМ ЖИҲАТЛАРИ
КУРС ИШИ

Топширди:
Эгамов Муродин Шотурсунович	–	“Молия” таълим йўналиши 3-курс талабаси
Қабул қилди:
Ф.И.О.	–	“Молия-кредит” кафедраси

ТОШКЕНТ-2022
КОРХОНА ОПЕРАЦИОН ФАОЛИЯТИНИНГ ТАҲЛИЛИ ВА УНИНГ МУҲИМ ЖИҲАТЛАРИ
РЕЖА:
Кириш
1. Хўжалик юритувчи субъектлари фаолияти таснифи
2. Корхоналар операцион фаолияти харажатлари ва даромадлари
3. Операцион леверидж кўрсаткичлари ва бошқа самарадорлик кўрсаткичлари таҳлили
4. Операцион фаолиятни ташкил этиш ва унинг самарадорлигини ошириш йўллари
5. Корхона операцион фаолияти самрадорлигини баҳолашнинг замонавий моделлари
Хулоса
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати

КИРИШ

Иқтисодиётни модернизатсиялаш шароитида корхона ишлаб чиқариши кўзда тутган маҳсулотлар ҳажми истеъмолчиларнинг кўлами ҳамда
корхона ички имкониятлари билан узвий боғлиқдир. Айниқса, маҳсулотлар
ишлаб чиқариш учун зарур бўлган бойликларнинг чегараланганлиги
мўл-кўл товарлар яратишни ҳам чегаралайди. Бундай шароитда
корхона ўз ички имкониятларидан келиб чиққан ҳолда маҳсулотлар
ишлаб чиқариш ҳажмини тўғри белгилай олиши муҳим аҳамиятга эга.
Корхона фаолиятини таҳлили маҳсулот ишлаб чиқариш (иш, хизмат)
ва уни сотиш таҳлилидан бошланади, чунки ишлаб чиқариш ва сотиш
ҳажмлари фаолият юритишнинг асосий кўрсаткичларидир.
Иқтисодиѐтни эркинлаштириш шароитида хўжалик юритувчи
субъектларнинг молиявий рақобатдошлигини ошириш, тўғри молиявий
сиѐсатни юритиш, фойдани максималлаштириш, капитал таркибини
оптималлаштириш; молиявий барқарорлигини ўстириш, мулкдорлар
(қатнашчилар, таъсисчилар), инвесторлар ва кредиторлар учун инвестицион
жозибадорлигини ошириш, корхона бошқаруви юзасидан самарали механизмни шакллантиришни, шунингдек, молиявий ресурсларни жалб этишда бозор механизмининг барча имкониятларидан кенг фойдаланишни тақозо этмоқда.
Шундан келиб чиққан ҳолда, ҳудудларда корхоналарнинг ишлаб чиқариш
салоҳиятини ошириш, маҳаллий корхоналарни қўллаб-қувватлаш, уларнинг
ишлаб чиқариш самарадорлигини таъминлашнинг зарурий жиҳатлари хусусида Мухтарам Президентимиз Ш.Мирзиѐев: ―...хусусийлаштирилган корхоналар мавжуд улкан иқтисодий ва ишлаб чиқариш салоҳиятини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқаришни кенгайтириш, экспортни жадаллаштириш, аҳоли бандлиги ва даромадларини ошириш ҳисобига улар иқтисодий ўсишниннг локомотивлари бўлиб қолишлари керак‖ – дея таъкидлаб ўтган эдилар.¹ Шу аснода, хўжалик юритиш субъектлари фаолиятини молиявий таҳлили уларнинг самарали фаолиятинийўлга қўйишда муҳим дастаги сифатида қаралади.
Ишлаб чиқарилган ва сотиладиган маҳсулотнинг ҳажми, ассортимент, сифатига харажат, фойда ва рентабеллик кўрсаткичларига боғлиқ. Таҳлил натижалари асосида аниқ мақсадларга йўналтирилган бошқарув қарорлари ишлаб чиқилади, жумладан:
- маҳсулот ва хизматларга бўлган талаб шаклланади;
- ишлаб чиқариш қувватидан келиб чиққан ҳолда аниқ ҳажмдаги
маҳсулот миқдори белгиланади;
- ишлаб чиқариш харажатлари сметаси тузилади;
- моддий-техника ресурсларини етказиб бериш, асосий фондлар ва ишлаб чиқариш қувватларини ишга тушириш режалари шаклланади;
- меҳнат ресурсларига талаб баҳоланади.
Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш ҳажмлари корхона томонидан
бозор конъюнктурасини чуқур таҳлил этган ҳолда мустақил равишда
режалаштирилади.
Мамлакатимизда оқилона ва самарали иқтисодий сиёсатнинг ишлаб чиқилиши ва ҳаётга изчил равишда татбиқ этилиши, барқарор ривожла нишни асосий манба, омилларининг тўғри танланиши ва уларга устувор аҳамият берилиши кейинги йилларда иқтисодий ўсишнинг юқори суръатларини таъминланишига имконият яратмоқда.
Корхона яратаётган маҳсулотларининг бозорда мўл-кўллиги,
рақобатчиларнинг имкониятлари ва истеъмолчиларнинг ихтисослик товарларга бўлган талабларининг ўзгариб туриши ишлаб чиқариш ҳажмини тўғри ва оқилона режалаштиришни талаб этади. Ҳар бир корхона ишлаб чиқарадиган маҳсулотларининг харидорлари билан жорий йил учун шартномавий мажбуриятлар тузадилар. Бунда етказиб берилиши лозим бўлган товарлар тури, миқдори, сифати, нархи ва муддатлари томонлар ўртасида келишилади, демак, маҳсулотларнинг ишлаб чиқариш ҳажми истеъмолчиларнинг талаб ва истакларига боғлиқ бўлади.
Ички имкониятларни эътиборга олган ҳолда корхонадаги барча
мавжуд бойликлардан тўлиқ фойдаланиб, маҳсулотлар ишлаб чиқариш
ҳажмини керакли меъёрда, яъни фойда олишни тўлиқ кафолатланган
шароитини таъминлашни кўзда тутиб ишлаб чиқариш ташкил этилади.
Маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича бизнес-режада мўлжалланган
ҳажмни бажарилишини таъминлаш ҳамда юқори сифатли, харидоргир
маҳсулотларни яратилиши корхонанинг бевосита муҳим кўрсаткичлари
бўлмиш ишлаб чиқариш таннархи, харажатлар ҳажми, фойда ва рентабеллик,
молиявий барқарорлик, тўлов қобилияти, соф пул маблағларининг ҳисобот
даври охирига кўпайишини таъминловчи омилдир.