Toshkent moliya instituti "moliya" kafedrasi "davlat byudjeti"

9.2-rasm. O„zbekiston Respublikasi soliq tizimi tarkibidagi soliqlarning 
byudjet tizimi bo„g„inlari daromadlarini shakllantirishiga ko„raguruhlanishi
1
 
Umumdavlat soliqlarining muhim xususiyati shundaki, respublika 
byudjetiga tushadigan soliqlardan mahalliy byudjetlar daromadlilik darajasini 
tartibga solib turish maqsadida ajratmalar ajratilishi mumkin. Bordi-yu, ajratmalar 
evaziga ham mahalliy byudjetlarning xarajatlari qoplanmasa, u holda subventsiya 
yoki dotatsiya beriladi. Agar kelgusi yilda mahalliy byudjetlarning o‗z manbalari 
barqarorlashib, soliqlari hajmi ko‗payib borsa, respublika soliqlaridan ajratmalar 
berishning zaruriyati bo‗lmaydi.

1
O‘zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksining 23-moddasi asosida. 

Soliq tizimi
Umumdavlat soliqlari
Mahalliy soliqlar va yig„imlar
1.
Yuridik shaxslar daromadiga 
(foydasiga) soliq. 
2.
Jismoniy shaxslar daromadiga soliq 
3.
Qo‗shilgan qiymat solig‗i. 
4.
Aksiz solig‗i 
5.
Yer qa‗ridan foydalanuvchilar 
uchun soliqlar va maxsus to‗lovlar 
6.
Suv resurslaridan foydalanganlik 
uchun soliq 
7.
Yagona soliq to‗lovi 
8.
Tadbirkorlik faoliyatining ayrim 
turlari bo‗yicha qat‘iy belgilangan 
soliq 
1.
Mol-mulk solig‗i 
2.
Yer solig‗i 
3.
Obodonlashtirish va ijtimoiy 
infratuzilmani rivojlantirish solig‗i 
4.
Transport vositalari uchun benzin, 
dizel yoqilg‗isi va gaz iste‘moli uchun 
soliq 
5.
Yagona yer solig‗i 
6.
Ayrim turdagi tovarlar bilan 
chakana savdo qilish va ayrim turdagi 
xizmatlarni ko‗rsatish huquqi uchun 
yig‗im 
7.
Tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug‗ullanuvchi yur.va jismoniy 
shaxslarni ro‗yxatdan o‗tkazish uchun 
yig‗im

---

98 
Mahalliy soliqlar
mahalliy hukumatlar bajaradigan vazifalariga qarab 
belgilanib, ularga doimiy va to‗liq biriktirib beriladi. Mahalliy hukumatlar asosan 
mehnatkashlarga yaqin bo‗lganligidan ular ijtimoiy masalalarni - maorif, sog‗liqni 
saqlash, madaniyat, shahar va qishloqlar obodonchiligi kabi vazifalarni bajaradi. 
Lekin odatda bu soliqlar va yig‗imlar ular byudjetlari xarajatlarining 30-40 foizini 
qoplaydi, xolos. Mahaliy byudjetlar daromadlarini ko‗paytirish eng dolzarb 
masalalardan biridir. Faqat o‗z daromad manbaiga to‗liq ega bo‗lgan mahalliy 
hukumatgina o‗z faoliyatlarini to‗liq amalga oshirishi mumkin. Mahalliy 
soliqlarning muhim xususiyati shundaki, ular faqat shu hududning byudjetiga 
tushadi. Ular hisobidan boshqa byudjetlarga ajratmalar berilmaydi. 
Byudjet tizimidagi islohotlar doirasida 2014-yildan boshlab O‗zbekiston 
Respublikasida amalga kiritilgan yangi Byudjet Kodeksining IV bo‗limi ―Byudjet 
tizimi byudjetlarining daromadlari‖ deb nomlanadi. Ushbu bo‗limning 9-bobida 
davlat byudjeti daromadlari tarkibi tegishli moddalarda belgilab berilgan. Xususan, 
Kodeksning 50-moddasi ―Davlat byudjeti daromadlarini shakllantirish‖ deb 
nomlanadi va unda davlat byudjeti qanday daromadlar hisobidan shakllantirilishi 
ko‗rsatilgan (9.3-rasm).