Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

678

---

K o r x o n a n in g o x ir g i b e sh y ild a g i fa o liy a t n a tija la ri
Yillar
Ко rsarlucniar
2014
2015
2016
2017
2018
1. Avtonomiya
koeffitsiyenti
0,613
0,600
0,612
0,605
0,590
2. Joriy
likvidlik
koeffitsiyenti
1,531
1,383
1,349
1,247
1,197
3. Aktivlar
rentabelligi
koeffitsiyenti
0,288
0,291
0,269
0,152
0,216
4. Aktivlar
aylanuvchanligi
koeffitsiyenti
3,056
3,141
3,531
3,857
4,710
Ko‘rsatkichlarning etalon birligi va ularning joylashtirish
Щ
«
A
r t 
1 
v
■
1
Yillar
ivo rsatkicniar
2014
2015
2016
2017
2018
1. 
Avtonomiya
koeffitsiyenti
1
4
2
3
5
2. Joriy
likvidlik
koeffitsiyenti
1
2
3
4
5
3. Aktivlar
rentabelligi
koeffitsiyenti
2
1
3
5
4
4. 
Aktivlar
aylanuvchanligi
koeffitsiyenti
5
4
3
2
1
Ob’ekt miqdori
9
8
11
14
15
13.4. Korxonalar moliyaviy holatni va samaradorligini ifodalovchi
kompleks ko‘rsatkichlar tizimi va ularga qo‘yiladigan talablar
Moliyaviy holatni va samaradorlikni ifodalovchi ko‘rsatkichlar 
tizimini o'rganishda birinchi navbatda aktivlar va passivlami, mulkni, 
daromad va xarajatlarni “odilona baholash”ga muhim ahamiyat qaratish 
lozim. Negaki o'rganiladigan ko'rsatkichlar tizimi avvalo ushbu
679

---

qiymatning to‘g‘ri aniqlanganligi, asosligi va ishonchligi bilan 
xarakterlanadi. Uning, g ‘oyaviy mualliflaridan biri Raymond Djon 
Chambers hisoblanadi. Chambers g ‘oyaviy qarashlarida inflyatsiya 
ta’sirida aktivlarni real qiymatini aniqlashning usullari ilgari suriladi.
“Odilona baholash”ning ingliz tilidan tom m a’nodagi tarjimasiga 
nisbatan odatda turlicha so‘zlar ishlatiladi. Masalan “haqqoniy 
baholash”, “aniq baholash”, “qonuniy baholash”, “qoidaviy baholash”.
Dastlab, odilona qiymatni aniqlashga qayta baholashning muhim 
vositasi sifatida qaralgan. Moliyaviy hisobotning xalqaro standard, 32 
(MFSO) standartiga muvofiq moliyaviy instrumentlami mustaqil 
baholashning birinchi harakatlari boshlandi va bu holat buxgalteriya 
hisobida yangi bir davrni, o ‘zgarishni ochib bergan. 
Bu holat, 
investitsion va moliyaviy aktivlar, valyuta balansi qiymatini o‘zgartirgan 
holda ularning moliyaviy natijalarga ta’sir etmagan.
Odilona baholash balans moddalarini tuzish paytiga xaqiqiy qiymati 
bo‘yicha hisob-kitob qilinishini xarakterlaydi.
“Odilona 
baholash” 
korxonaning 
mulki, 
ishlab 
chiqarish 
xarajatlarining qiymati uning faoliyatiga bogiiq boim agan holda 
bozoming ta’siridagi o ‘zgarishlarni hisobga olgan holda korxonaning 
moliyaviy holati va uning moliyaviy natijaviyligini qayta baholashni 
izohlaydi. Ya’ni, subyektning ta’siridan xoli b o ig an moliyaviy 
hisobotlar tuzish talabini hal etadi.
4
Hozirgi 
hisobchilik 
tizimida, 
xalqaro 
maydonda 
odilona 
baholashning quyidagi xususiyatlari xarakterlanadi.