Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

M oliyaviy holat bo‘yicha reytingni aniqlash quyidagi bosqichlarda
amalga oshiriladi:
1. Ranjirlash amalga oshiriladigan ko‘rsatkichlar tizimini tanlash.
Moliyaviy hisobot shakllari asosida aniqlanadigan va korxonaning turli
faoliyat natijaviyliklami aks ettiruvchi bunday ko‘rsatkichlar qatoriga
quyidagilami kiritish mumkin: mulkiy holatni baholash imkonini
beruvchi 
koeffitsiyentlar; 
likvidlik 
ko‘rsatkichlari, 
ish 
aktivligi,
rentabellik ko‘rsatkichlari, moliyaviy barqarorlik ko‘rsatkichlari.
2. Reyting baholash yuzasidan iqtisodiy birliklami tanlab olish.
Agar korxonalaming soha va tarmoq bo‘yicha reytingi aniqlash tahlil
675

---

maqsadi qilib belgilangan bo'lsa, bitta tarmoqqa va soha tegishli bo‘Igan 
turdosh korxonalargina tanlab olinadi.
Agar hudud va davlat bo'yicha korxonalar reytingini aniqlash talab 
etiladigan bo‘lsa, bunda bir-biriga to'la mos tushuvchi metodik 
yondashuvlardan foydalaniladi va bu jarayon bir qadar qiyin jarayon 
hisoblanadi. Bunda ko‘pincha ulami ish hajmi bo'yicha joylashuviga 
muhim ahamiyat qaratiladi.Tanlov doirasi qanchalik kengayib borsa, 
ranjirlash va reytingni aniqlash qiyinlasha boradi.
3. Koeffitsientlami tanlash. Koeffitsientlar barcha korxonalarda bir 
xil metodik asosda hisob-kitob qilinadi va ulaming taqqoslash 
shartlariga to4la amal etish lozim. Shuningdek ko'rsatkichlaming 
faoliyat va tarmoq turlari bo'yicha muhimlik darajasiga ham alohida 
ahamiyat qaratish va ularning muhimlik darajasiga ahamiyat qaratish 
zarur.
Masalan, savdo korxonasida ish aktivligini baholashda tovar oborot 
ko'rsatkichi, xizmat ko'rsatuvchi bo‘g‘in uchun rentabellik ko‘rsatkichi 
muhimligi kabi.
4. Tanlangan usullar asosida reyting baholashni amalga oshirish.
Moliyaviy holatni reyting baholash oldiga qo'yiladigan vazifalar
quyidagilardan iborat:
1. Analitik balans m a’lumotlari asosida korxonaning umumiy 
moliyaviy holatini baholash;
2. Qarz mablag4 laridan foydalanish samaradorligini moliyaviy 
leviridj asosida baholash;
3. Korxona moliyaviy barqarorligini mutlaq ko'rsatkichlarda tahiil
etish;
4. Moliyaviy koeffitsiyentlami aniqlash va tahiil etish;
5. Moliyaviy natijalarni tahiil qilish;
6. Xulosa va takliflar tayyorlash.