|
654
topish
va tugatishga doir ish yuritishni boshlash to‘g ‘risidagi qarori
hamda
undiruvni qarzdorning mol-mulkiga qaratish to ^ ris id a g i ijro
varaqasi qarzdorning mol-mulki sotilishini amalga oshirish uchun davlat
ijrochisiga yuboriladi. Quyidagilaming mol-mulki, bundan ushbu
Qonunga muvofiq tugatish massasiga kirmaydigan mol-mulk mustasno,
sotilishi kerak:
qarzdor yakka tartibdagi tadbirkoming barcha mol-mulki;
qarzdor yakka tartibdagi tadbirkor maqomini yo'qotgan jismoniy
shaxsning avvalgi tadbirkorlik faoliyatidan olingan mol-mulk. Bunda
mol-mulkning, j ismoniy shaxsning avvalgi tadbirkorlik faoliyati davrida
olingan mol-mulkka
kirishi-kirmasligi
iqtisodiy
sud tomonidan
belgilanadi.
Tugatilayotgan yuridik shaxsning bankrotligi
.
Agar
qonun
hujjatlarida belgilangan muddatlarda moliya-xo6jalik faoliyatini amalga
oshirmaganligi va (yoki) o‘z ustav fondini shakllantirmaganligi
munosabati bilan tugatilishi to'g'risida qaror qabul qilingan yuridik
shaxsning mol-mulki qiymati kreditorlaming talablarini qondirish uchun
etarli bo'lmasa, bunday yuridik shaxs Qonunda nazarda tutilgan tartibda
tugatiladi.
Iqtisodiy sud tugatilayotgan yuridik shaxsni bankrot deb topish va
tugatishga doir ish yuritishni boshlash to‘gcrisida qaror qabul qilib,
tugatish boshqaruvchisini tayinlaydi.
Tugatilayotgan yuridik shaxsning bankrotligida kuzatuv, sud
sanatsiyasi va tashqi boshqaruv taomillari qo'llanilmaydi.
Kreditorlar tugatilayotgan yuridik shaxsga boclgan o ‘z talablarini
tugatilayotgan yuridik shaxsni bankrot deb topish to‘g 4risidagi e ’lon
chiqarilgan paytdan e ’tiboran bir oylik muddat ichida unga taqdim
etishga haqli.
12.7. Iqtisodiy nochorlik (bankrotlik)ni oldini olish chora-tadbirlari
Iqtisodiy nochorlik bizning qonunchiligimizga, respublikamizda
bozor munosabatlari rivojlana borib, erkin raqobatga tobora keng yo‘l
655
ochilgan, tadbirkorlaming nochor ahvolga tushib qolishi bilan bog‘liq
munosabatlar yuzaga kela boshlagan paytdan boshlab, y a’ni, iqtisodiy
nchorlik holatining vujudga kelishini huquqiy jihatdan tartibga
solishning zaruriyatning ortishi bilan yangi huquqiy institut sifatida kirib
keldi.
Xorij iy davlatlarda bankrotlik instituti katta muammoli masala
sifatida tan olinadi. Ularda bu mavzu bir necha yuz yillar davomida
o‘rganib kelinmoqda. Jumladan, ularda bankrotlik bilan bogMiq
munosabatlar ilk bora XVI asming o ‘rtalarida qonun normalari bilan
tartibga solina boshlanganligini alohida qayd etish lozim. Ammo, bu
normalar ko‘proq jinoiy-huquqiy tusda boMgan. Y a’ni, korxonani
bankrotlik holatiga tushirganlik uchun aksariyat hollarda jinoiy
javobgarlik belgilangan. Bankrotlikning kelib chiqish sabablari chuqur
o ‘rganilgan holda u bilan bogMiq munosabatlar har doim ham jinoiy
tusda boMmasligi, ko‘pincha fuqarolik, moddiy-huquqiy munosabatlarga
yaqin
boMganligi
sababli
keyinchalik bankrotlik
bilan bogMiq
munosabatlami tartibga soluvchi huquq normalarning aksariyat qismi
fuqarolik-huquqiy normalami tashkil qila boshlagan.
Aksariyat xorij iy davlatlaming qonunchiligiga ko‘ra, kreditorlik
qarz majburiyatini bajarish muddati boshlangan kunning ertasidan
boshlab,
korxonani
bankrot deb e’tirof etish mumkin.
Ya’ni,
korxonaning mol-mulki qiymatidan uning qarz majburiyatlari qiymati
/
t
oshgan boMishi yoki kreditorlaming talablari m a’lum vaqt mobaynida
ijro etilmayotgan boMishi ulaming qonunchiligida talab qilinmaydi.
Ammo shu bilan birga ularda bankrot deb e ’tirof etilishi uchun
korxonaning kreditorlik qarzining eng oz qiymati belgilab qo‘yilgan.
Masalan, AQShda 5 ming dollar, Angliyada 750 funt sterling, Rossiyada
eng kam oylik ish haqining 500 (jismoniy shaxslar uchun 100) baravari
miqdorida va h. k.
Bankrotlik
to ‘g ‘risidagi
chet
el
tajribalarini
tahlili
shuni
ko‘rsatadiki, bankrotlik to ‘g ‘risidagi qonunlar asosan ikki yo'nalishga
yoki modelga ega.
656
Birinchisi, Buyuk Britaniya modeli bo'lib, bunda bankrotlik
to‘g‘risidagi qonunchilik bankrotga uchragan korxonaga berilgan
qarzlarni
egasiga
qaytarib
berilishini
ta’minlashga
qaratilgan.
Masalaning bunday tarzda qo'yilishi asosan korxonani tugatish asosida
amalga oshiriladi.
Ikkinchi model esa Amerika modeli b o iib , bunda qonunchilik
bankrotga uchragan korxonani turli chora-tadbirlar yordamida to io v
layoqatini tiklab, xo'jalik faoliyatini davom ettirishiga qaratilgan.
Bugungi kunda, O'zbekiston Respublikasida ham Bankrotlik
to'g'risidagi
qonunchilik ana shu ikki model
asosida
rivojlanib,
takomillashib bormoqda.
Bankrotlikka oid qonunchilik jahon miqyosida 2 xil yo'nalishda
rivojlanib bormoqda.
Birinchi yo'nalishning mohiyati shundan
iboratki
(Angliya,
Germaniya
va
boshqa
davlatlarda), bunda
bankrotlikka
oid
qonunchilikning mohiyati asosan nochor ahvolga tushgan korxonani
tezroq tugatib (bankrot qilib), uning kreditorlari qarzini qaytarishga
qaratilgan bo'ladi.
Qonunchilikdagi ikkinchi yo'nalish bo'yicha (AQSh, Frantsiya va
boshqa davlatlarda) rivojlanayotgan davlatlardagi bankrotlikka oid
huquq normalarida nochor ahvolga tushgan korxonani imkon qadar
saqlab qolib, uni nochor ahvoldan chiqarishga ko'proq e ’tibor beriladi.
Respublikamizning
1994
yilda
qabul
qilingan
«Bankrotlik
to‘g'risida»gi Qonunida yuqoridagi, ikki yo'nalishni birlashtirishga
qaratilgan huquqiy normalar aks etgan edi. Ammo keyinchalik qabul
qilingan qonunlar va qonun osti hujjatlari ning mazmuniga e’tibor
berilsa, bizda ham bu sohadagi qonunchilikda ikkinchi yo'nalishning
xususiyatlari ko'proq namoyon bo'la boshladi, ya’ni, ularda qarzdomi
nochor ahvoldan chiqarishga yondashuvlarga ustunlik berilishi seziladi.
Qonunchiligimizning bu yo'nalish bo'yicha rivojlanishi iqtisodiy
jihatdan o'rinlidir. Xuddi shu jihatlami agrar sektorda xo'jalik
subyektlarini iqtisodiy nochorlik batqog'idan qo'tqarishda qo'llanilgan
chora tadbirlarda ham ko'rish mumkin. Shu sababli, Respublikamizda
657
“Qishloq
xo‘jaligi
korxonalarini
sanatsiya
qilish
to‘g trisida”gi
Qonunning qabul
qilinishi,
amaldagi
«Bankrotlik to‘g4risida»gi
Qonunda aynan qishloq xo'jaligi korxonalariga oid maxsus huquqiy
normalaming kiritilganligi ham bejiz emas. Chunki bu Qonunlarda
iqtisodiy nochorlikka yuz to‘tgan qishloq xo‘jalik korxonalarini bankrot
deb e ’tirof etish xususiyatlari bilan birga bunday korxonalaming
iqtisodiy va huquqiy manfaatlarini himoya qilish, ularni moliyaviy
qoMlab-quvvatlash hamda ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning
chora-tadbirlari ham aniq belgilab berilgan.
Korxonalar
faoliyatining
iqtisodiy
nochorligini
o'rganishda
baholanuvchi
indiqatorlar
MDH
mamlakatlarida
quyidagilar
tarkiblanadi.
M oliyaviy inqirozlarni xavf xatarini aniqlash indikatorlari
Do'stlaringiz bilan baham: |
