qoldig‘i
T b+T i/ch+Tbk-T
o+T
S+T bch
Tb^To+T.+Ttch)-
(Ti/ch+Tbk)
T0- (Tb+T;/Ch+Tbk)-
(Ts+Tbch)
T S-(T
ь+Т
i/ch+T
bk)-
(T0+Tbch)
Tovar laming
ishlab chiqarilgan
qismi
Tovarlarning
boshqa kirimi
Tovarlarning boshqa
chiqimi
T,/ch=(T0+Ts+Tbch)-
(Tb+Tbk)
Tbk-(T0+Ts+Tbch)-
(Tb+Ti/Ch)
T bch“(T b+T i/ch+Tbk)-
(To+Ts)
Valyuta balansi
Valyuta
mablag‘larini
kirimi
Valyuta
mablagMarini
chiqimi
Valyuta
mablag4larini davr
oxiriga qoldig4i
Vb+Vk - V0+Vch
vk =
(V0+Vch) -
vb vch
= (Vb+Vk) - Vo
Vo = (Vb+Vk) -
vch
Indeks usuli.
Indeks so‘zi lotincha “Index” atamasidan olingan bo4ib belgi,
ko‘rsatkich degan m a’noni bildiradi. Har qanday ko'rsatkich ham indeks
ma’nosida bir xilda ishlatilmaydi. Tahlilda,
statistikada indeks deganda
- bevosita qo‘shib bo'lmaydigan boiaklardan tashkil topgan ikki
tocplamni taqqoslash tushuniladi.
Tahlilda shunday hodisalar uchraydiki, ularga mumkin boim agan
sharoitda umumlashtirib baho berish zaruriyati tug‘iladi.
Bu kabi
muammolami yechish uchun tahlilda mahsulot hajmi indeksi, baho,
tannarx, mehnat unumdorligi va boshqa indekslar hisoblanadi.
Indekslar to‘plam birliklarini qamrab olishiga qarab individual va
umumiy indekslarga boMinadi. Individual indekslar to'plamning ayrim
elementlarining o ‘zgarishini ta’riflaydi.
Taqqoslanish asosiga qarab
indekslar bazisli va zanjirsimon indekslarga bo'linadi. Baza o ‘mida
qabul qilingan miqdor bilan qolganlari taqqoslansa bu indekslar bazisli,
o ‘zidan oldingi davr bilan taqqoslansa zanjirsimon indekslar deyiladi.
Indekslashtirilayotgan miqdorlarning xarakteri va mazmuniga qarab
indekslar miqdor (fizik hajm) va sifat ko‘rsatkichlari indekslariga
bo‘linadi.
Indeks usulida hodisaning miqdori (fizik hajmi) - q;
narxlar - r;
tannarx - s; unumdorlik -
CO
harflar bilan belgilanadi. Joriy davr
ko'rsatkichi “ 1” satr osti ishorachasi, o 6tgan davr esa “0”
bilan
ifodalanadi. “i” va “I” lar individual va umumiy indekslami ifodalaydi,
“Z” - yig‘indini bildiradi.
33
Individual indekslar quyidagicha ifodalanadi:
Mahsulot fizik hajmi individual indeksi (iq):
iq=qi/qo
Bu yerda: qi va q0 - joriy va o4gan davrlarda ishlab chiqarilgan
mahsulotning fizik hajmi. Bu indeks yuqorida ta ’kidlaganimizdek,
mahsulot fizik hajmini vaqt, hudud va obyektlar bo‘yicha faqatgina bitta
mahsulot uchun o‘zgarishini ifodalaydi.
Baho individual indeksi (ir):
ir=ri/r0
Bu yerda: pj va p0 - joriy va o‘tgan davrlarda
mahsulot bir birligini
bahosi (narxi).
Tannarx individual indeksi (iz):
iz=Z!/Zo
Bu yerda: Zi va Z
q
- joriy va o'tgan davrlarda mahsulot birligini
tannarxi.
Umumiy indekslar agregat va o ‘rtacha shakllarda bocladi. Agregat
indekslar deb, maxsus taqqoslagichlar (vazn) yordamida joriy va o ‘tgan
davrlar uchun hisoblangan to ‘plamlarni o‘zaro taqqoslashga aytiladi.
Agregat shakldagi indeksni ham quyidagicha formula ko‘rinishida
yozish mumkin.
f
=
р \ч\
+
P\4i +
- +
p*iq
”• _
ърхЯ\
PQ
*
*
>
,
n
n
v '
(
Do'stlaringiz bilan baham: