Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

£
м
I
м
п
Tahlilda o'rtacha geometrik miqdorlardan odatda o‘sish sur’atlarini 
o'rganishda keng foydalaniladi.
-у* ^ 
у
2
n
1.10-jadval
Mahsulot hajmining o‘sish sur’atlari
Choraklar
I
II
III
IV
0 4sish sur’ati
1,08
1,12
1,15
1,17
Oddiy о ‘ПасЬа o ‘sish sur’atini aniqlasak, ulaming barchasini 
qo‘shib to‘rt soniga bo‘lish orqali natijaga ega bo‘linadi.
Y a’ni: 1,08+1,12+1,15+1,17=1,13
Agar narxlar o ‘zgarishi yillik 1,18 foizga ortishini yagona mezon 
qilib olsak, u holda yillik o ‘sish sur’ati quyidagicha boiishi lozim.
1,18*1,18*1,18*1,18 = 1,94 ni tashkil etadi
Bunday qarama-qarshilik yuzaga kelmasligi uchun geometrik 
formuladan foydalanish lozim.
Vl,
08-1,12* 1,15-1,17 
= 
1,6275 
=1.2757
Tahlilda o'rtacha xronologik formuladan ham keng foydalaniladi.
0 ‘x = (X ! /2+X2+...+Xn. 
x
+Xn/2)/ n-1
1.11-jadval
Asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymatini aniqlash
Ko‘rsatkichlar
1-yanvar
2017yil
1-aprel
2017 yil
1-iyul
2017 yil
1-oktyabr
2017 yil
1-yanvar
2018 yil
Asosiy vositalarning o ‘rtacha 
yillik qiymati, mln so‘m
8000
8500
9200
10500
11600
Yuqoridagi formula bo‘yicha asosiy vositalarning o‘rtacha yillik 
qiymati quyidagicha bo‘ladi.
0 ‘x= (8000/2+8500+9200+10500+11600/2) / (5-1) = 9500 mln so‘m
31

---

Balans usuli.
Balans usuli - o ‘zaro bog‘langan va tenglashtirilgan ikki guruh 
iqtisodiy ko‘rsatkichlar tengliklarini aks ettirish usulidir. Bu metod 
buxgalteriya 
hisobi 
va 
rejalashtirish 
amaliyotida 
eng 
ko‘p 
qo4llaniladigan metod hisoblanadi.
Balans usuli korxonani aktivlar, kapital va majburiyatlar balansi, 
debitorlik va kreditorlik majburiyatlari balansi, valyuta balansi, byudjet 
balansi, resurs balansi tahlilida keng qo‘llaniladi.
1.12-jadval