Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Mijozlar  (xaridorlar

)  guruhlari    bozorning  5  ta  turi  doirasida 

shakllanishi  mumkin:  iste’mol  bozori,  ishlab  chiqaruvchilar  bozori, 

vositachilik bozori, davlat muassasalari bozori va xalqaro bozor.  

Bozorning  har  bir  turida  sotuvchi  bilishi  zarur  bo‘lgan  o‘ziga  xos 

xususiyatlar mavjud, shu bois firma o‘z mijozlarini sinchiklab o‘rganishi 

zarur.  

Raqobatchilar

 –bir xil tovar va xizmat turlarini ishlab chiqaruvchi 

turdosh firmalar yoki individual tadbirkorlardir.  

Aloqador auditoriyalar

 - bu firmaga qiziqish bildiruvchi va uning 

qo‘yilgan maqsadlariga erishish qobiliyatiga ta’sir etuvchi shaxslar yoki 

tashkilotlar  guruhidir.  Ular  moliyaviy  doiralar,  ommaviy  axborot 

vositalari,  jamoatchilik  bo‘lishi  mumkin.  Firma  ularning  e’tiborini  har 

tomonlama  jalb  etishga  harakat  qilmog‘i  lozim,  chunki  ular(banklar, 

aksionerlar)  faoliyatga  ijobiy  ta’sir  etishlari  mumkin.  Boshqalarga 

nisbatan  firma  ehtiyotkorona  munosabatda  bo‘lishi,  ularning  diqqati 

qaratilgan obyektga aylanib qolmasligi kerak.   

Firma va uning yetkazib beruvchilari, marketing vositalari, mijozlari 

va aloqador auditoriyalar yangi imkoniyatlar ochuvchi yoki firmaga yangi 

xabarlar  tahdid  soluvchi  ancha  kengaytirilgan  mikrosxema  kuchlarning 

doirasida  vazifalarni  amalga  oshiradi.  Bu  kuchlar  o‘zlarida  nazoratga 

bo‘ysunmaydigan omillarni aks ettiradi, firma uni ehtiyotlik bilan kuzatib 

borishi va e’tibordan chetda qoldirmasligi zarur.  

Ichki  marketing  muhiti  –  bu  marketing  xizmati  va  firmaning  turli 

bo‘linmalari  o‘rtasidagi  marketing  salohiyatiga  va  marketing 

maqsadlariga ta’sir qiluvchi munosabatlar yig‘indisidir. Ichki marketing 

muhitining  shakllanishida  faoliyat  doirasi,  umumiy  maqsadlar, 

tashkilotdagi  marketingning  roli,  uning  funksiyalari,  uni  firma  umumiy 

faoliyatiga qo‘shilib ketishini belgilab beruvchi yuqori rahbariyat qarori 

katta ahamiyat kasb etadi. Korxona (firma, kompaniya) ichki tuzilmasi esa 

ichki muhit, 

deb ataladi.  

 Boshqaruvni marketing xarakteriga ega tashkilotlarda yuqori rahbariyat 

va  marketing  xizmati  ichki  marketing  muhitini  tashkiliy  madaniyatning 

bir  qismi  sifatida  shakllantiradi  va  nazorat  qiladi.  Agar  tashkilotning 

hamma  bo‘limlari  (moliyaviy  xizmat,  ITTKI,  moddiytexnik  tashkilot 

xizmati,  ishlab  chiqarish  va  hisob-kitob  bo‘limlari)  faoliyati  marketing 

yondashuviga  asoslangan  va  uning  hamma  ishchilari  marketingga  oid 

fikrlay olishga ega bo‘lsalar, bunda tashkilotning qulay marketing muhiti, 

---

 

109 

 

 

 

uning  marketing  potensiali  va  uning  iste’molchilarga  yuqori  xarid 

qiymatiga ega bo‘lgan tovarlar yetkazib bera olish qobiliyatlariga egaligi 

haqida to‘xtalish mumkin.