Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliyev pul va banklar

Valyuta kelishuvi - eksporter va importeriga tolov vositasining qadrsizlanishidan himoya qilish bolib, tolov valyuta kursining 0‘zgarishi natijasida vujudga keladigan farqni proporsional tarzda tolab berish haqidagi kelishuvdir.

Akkreditiv. Xalqaro hisob-kitoblar ichida akkreditiv juda ko‘p qollaniladigan pul olkazmalarining shakli hisoblanadi. Akkreditiv bilan hisob-kitobda importer benefitsarning nomiga akkreditiv ochish yuzasidan topshiriq beradi, akkreditiv summasi benefitsarning

tovarlar etkazib berganligi yoki xizmatlami ko‘rsatganligini tasdiqlovchi hujjalari asosida uning hisobiga o^tkaziladi.

Xalqaro akkreditiv bilan hisob-kitoblami amalga oshirishda quyidagi tomonlar ishtirok etadi:

• 
  importer, bankka akkreditiv ochish uchun murojaat qiluvchi;
  
• 
  emitent - bank, akkreditiv ochuvchi bank;
  
• 
  avizo qabul qiladigan bank, ushbu bank importer bankida benefitsar nomiga akkreditiv ochilganligi haqida xabami eksporterga etkazadi va tolovni amalga oshiradi;
  
• 
  benifitsar - eksporter, uning hisobiga akkreditiv ochiladi.
  

Xalqaro hisob-kitoblaming akkreditiv shakli eksporterga tolovni kafolatlashi bilan alohida ahamiyat kasb etadi, chunki eksporter va importer o‘rtasida tuzilgan shartnoma summasi oldindan eksporterga xizmat ko‘rsatadigan bankning akkreditiv hisobvarag‘iga o^kazib beriladi. Shuning uchun eksporterlar xalqaro hisob-kitob- larda tolov qobiliyati nisbatan past importerlar va siyosiy- iqtisodiy jihatdan beqarorlik mavjud bolgan mamlakat eksporterlari tolovlami amalga oshirishda ushbu shakldan foydalanishni afzal ko‘radi.

Akkreditiv qollanilishi darajasiga qarab quyidagi turlarga bolinadi.

1. 
   Emitent - bank akkreditivning shartlarini o‘zgartirish nuqtai nazaridan, chaqirib olinadigan va chaqirib olinmaydigan akkreditivdan iborat. Agar importer va eksporter oriiasida tuzilgan shartnomada chaqirib olinadigan akkreditiv ko‘zda tutilgan bolsa, shartnomda kelishilgan muddat ichida importeming tovarlami sotib olish yoki xizmatlar bo^icha qarori o‘zgarsa benifitsar foydasiga o^kazilgan shartnoma summasini toliq yoki qisman chaqirib olinishi mumkin. Chaqirib olinadigan akkreditivda esa importerga bunday huquq berilmaydi.
   
2. 
   Shamomada ko‘rsatilgan summani benifitsaming akkreditiv hisobvaraglga o^kazishi nuqtai nazardan, ta’minlangan yoki ta’minlanmagan akkreditivda. bolinadi. Ta’minlangan akkreditivda importer shartnomada kelishilgan summa toliq benefitsaming bankida depo- nentlanadi, ta’minlanmaganda esa ushbu summa importeming banki tomonidan kafolatlanadi.
   
3. 
   Akkreditiv shartnomasida ko'rsatilgan summa bolib- bolib, bir necha marta benefitsaming bankida ochilgan akkreditiv hisobvaraglga olkazilishi mumkin, akkreditiv- ning bu turi to'ldirib boriladigan yoki revolver akkreditiv deb yuritiladi. Akkreditivning ushbu shakli odatda ishlab - chiqarish jarayoni bir-biriga bogliq bolgan eksporter va importerlar o‘rtasida qollaniladi.
   

Xalqaro hisob-kitoblarda qollaniladigan akkreditivning afzallik jihatlari ko‘proq eksporterga tegishli bo lib, unga joliatilgan tovar yoki ko'rsatilgan xizmat uchun tolov kafolatlangan. Biroq, importer benifetsar uchun ochilgan akkreditiv hisobvaraglga mabalaglii olkazishi natijasida uning ixtiyoridagi mablag‘ malum muddatga chetlashi- shiga sabab boladi.