Investitsiya operatsiyalarida. banklar hojalik yurituvchi subyektlar va davlatning qimmatli qog'ozlariga moliyaviy mablaglami joylashtiradi. Albatta ushbu operatsiyalar banklar uchun malum darajadagi riskli operatsiyalar hisoblanib, banklaming foydasini shakllan- tirishga xizmat qiladi.
Fond operatsiyalarida banklar qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalar bajarish bilan birga, fond birjalarida oldi - sotdi qilinadigan qimmatli qog'ozlar va veksellar bilan operatsiyalami amalga oshiradi.
Banklaming valyuta operatsiyalari bevosita xorijiy mamlakatlar milliy valyutasini oldi - sotdisi bilan bogliq operatsiyalar hisoblanib, milliy valyutaning xorijiy valyutalarga nisbatan kursini o'zgarishi hisobiga foyda yoki zarar ко'rishi mumkin.
Banklar yirik va yuqori darajadagi tolov qobiliyatiga ega moliyaviy muassasa sifatida kompaniya, korporatsiya va boshqalarga uchinchi shaxs sifatida kafolatlar berishi mumkin. Albatta, berilgan kafolatlar evaziga banklar malum darajadagi foydani olishni rejalashtiradi.
Yuqorida qayd eilganlarga asoslanib, banklaming aktiv operatsiyalarini to'rtta guruhga ajratish mumkin. Erkin zahiralar - bunga kassadagi naqd pullar, Markaziy bankdagi vakillik hisobvaraqlaridagi qoldiqlar, boshqa kredit tashkilotlaming vakillik hisobvaraqlaridagi mablaglar. Erkin zahirlar yuqori likvidli mablaglar hisoblanib, bankka qisman yoki umuman daromad keltirmaydi.
Berilgan kreditlar va depozit ko'rinishida boshqa moliya muassasalariga, shuningdek Markaziy bankka joylashtirilgan mablaglar.
Investitsiyalar - bu bankning qimmatli qog‘ozlarga va nomoddiy aktivlarga, shuningdek pay koYinishida xojalik faoliyatiga yoYialtirilgan resurslari.
Bankning o‘ziga (ichki investitsiyalar) moddiy va nomoddiy aktivlarga yo'naltirilgan mab lag lari. Bunga bank faoliyatini tashkil etish uchun zarur bolgan binolar, jihozlar va boshqa uskunalar kiradi.
Tijorat banklarining daromadi bankning 2 va 3 guruhiga kiruvchi aktiv operatsiyalari hisobidan tashkil topib, bank aktivlarining risk darajasi qancha yuqori bo Isa, ushbu operatsiyalardan kelayotgan daromadlar miqdori ham shuncha yuqori boladi va aksincha.
Demak, banklaming aktiv operatsiyalari daromad keltirish darajasiga qarab:
J Daromad keltiradigan (kredit va investitsiyalar) aktivlar va daromad keltirmaydigan (erkin zaxiralar, moddiy) aktivlarga bolinadi.
J Aktivlar Markaziy bankning 2015 yil 13 iyundagi 14/5-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Tijorat banklarida aktivlar sifatini tasniflash va aktivlar boyicha ehtimoliy yo‘qotishlarni qoplash uchun zaxiralar shakllantirish harnda ulardan foydalanish to‘g‘risida”gi Nizomga asosan banklaming aktivlari sifatiga ко Ya:
standart;
substandart;
qoniqarsiz;
shubhali;
umidsiz toifalarga tasniflanadi.
Aktivlar “Standart” sifatida tasniflangan aktivlar boyicha qaytarilmagan kredit summasining 1 foizi miqdorida zaxiralar tuzishi shart.
“Substandart” sifatida tasniflangan aktivlar boyicha bank asosiy qarzning tolanmagan summasining 10 foiziga teng bolgan zaxiralami shakllantirishi lozim.
Tijorat banki sifati “qoniqarsiz” deb tasniflagan aktivlar uchun ulaming qaytarilmagan asosiy qarz (qoldiq) summasining 25 foiz miqdorida maxsus zaxira shakllantirishi lozim.
“Shubhali” deb tasniflangan aktivlar boyicha bank asosiy qarz tolanmagan summasining 50 foizi miqdorida zaxirani tashkil etishi shart.
Bank tomonidan berilgan kreditlar kamida 180 kunga kechiktirilganda bular “umidsiz” deb tasniflanadi. Umidsiz deb tasniflangan aktivlar bo'yicha bank asosiy qarzning tolanmagan summasining 100 foizi miqdorida, sud jarayonida ко‘rib chiqilayotgan aktivlarga 150 foizgacha zaxiralar yaratishi kerak.
Bank aktivlari likvidli, ya’ni tez naqd mablag‘ga aylantirish imkoniyati bolishi kerak. Bank aktivlari likvidlilik nuqtai nazaridan quyidagilarga bolinadi:
J Yuqori likvidli aktivlar - bevosita pul ko'rinishidagi mablaglar bo lib, ushbu aktivlar istalgan paytda bank maburiyatini bajarishga yo‘naltirilishi mumkin;
