Toshkent moliya instituti " iqtisodiyot " kafedrasi " mikroiqtisodiyot. Makroiqtisodiyot"

KOMPANIYA FOYDASINI OSHIRISH BO'YICHA REJALASHTIRILGAN TADBIRLAR

• 
  ishlab chiqarish hajmining o'sishi;
  
• 
  tovarlar, ishlar, xizmatlar sifatini oshirish;
  
• 
  asosiy vositalarni boshqarish (foydalanilmayotgan uskunalarni sotish yoki ijaraga berish);
  
• 
  xomashyo va materiallar, uskunalardan foydalanish samaradorligini oshirish orqali xarajatlarni optimallashtirish;
  
• 
  mehnat va ish vaqtini yanada oqilona taqsimlash;
  
• 
  mahsulot assortimentini kengaytirish;
  
• 
  yangi savdo bozorlarini rivojlantirish;
  
• 
  mablag'lardan tejamli foydalanish;
  
• 
  to'g'ridan-to'g'ri xarajatlarni kamaytirish;
  
• 
  mehnat unumdorligining o'sishi;
  
• 
  noishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish;
  
• 
  ishlab chiqarishni texnik jihozlashning o'sishi.
  

4.Pandemiya sharoitida firmalarni davlat tomonidan qo’llab quvvatlashning ahamyati

Korona virus pandemiyasi boshlanishi va kuchayishi bilan davlat o’z tadbirkorlari va xalqini himoya qilish uchun bir qancha chora-tadbirlarni ishlab chiqdi. Chunki endi rivojlanishi boshlayotgan va o’z o’rniga ega bo’lgan firmalar uchun bu juda muhim hisoblanadi. Prezidentimizning PF-5978 sonli farmoniga binoan koronavirus infeksiyasi tarqalishiga qarshi kurashish davrida aholini ijtimoiy himoya qilishni kuchaytirish va iqtisodiyot tarmoqlari faoliyat ko‘rsatishining barqarorligini ta’minlash, shuningdek, ayrim xo‘jalik yurituvchi subyektlarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida bir qancha choralar ko’rilishi rejalshtirildi.

2020-yil 31-dekabrga qadar muvofiq tovarlarni olib kirishda bojxona boji va aksiz solig‘ining nol stavkalari belgilanishi, Tarif va notarif tartibga solish kengashi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi, Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi bilan birgalikda ikki hafta muddatda kichik tadbirkorlik subyektlari tomonidan mahsulot ishlab chiqarishda foydalanish uchun olib kiriladigan xomashyo, materiallar, aksessuarlar va butlovchi qismlarning narxini pasaytirishga alohida e’tibor qaratgan holda, tashqi iqtisodiy faoliyatni yanada takomillashtirish yuzasidan takliflar kiritilishi ta’kidlandi. 2020-yil 1-apreldan 31-dekabrga qadar quyidagilar:

b) tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilish aylanmasi oyiga 1 mlrd so‘mdan oshmaydigan va elektron hisob-fakturalarni qo‘llaydigan qo‘shilgan qiymat solig‘i to‘lovchilar ushbu soliqni har choraklik asosda hisoblash va to‘lash huquqiga ega bo’lishi;

v) yuridik yoki jismoniy shaxs o‘z faoliyatini koronavirus infeksiyasi tarqalishiga qarshi kurashish uchun kiritilgan cheklov choralari tufayli to‘xtatishga majbur bo‘lgan hollarda, foydalanilmayotgan ishlab chiqarish maydonlari, yashash uchun mo‘ljallanmagan inshootlarga, shu jumladan 2020-yil 1-aprelga qadar aniqlanganlarga nisbatan mol-mulk solig‘i va yer solig‘ining oshirilgan stavkalarini qo‘llanilishi shuningdek, ko‘rsatilgan soliqlar bo‘yicha oshirilgan stavkalarni qo‘llash natijasida yuzaga kelgan qarzdorlikka nisbatan penya hisoblash va majburiy undirish choralarini ko‘rish tartibi to‘xtatilishi belgilandi. Karantin tadbirlari davrida o‘z faoliyatini to‘xtatishga majbur bo‘lgan yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i qat’iy belgilangan summasini va ijtimoiy soliqni hisoblash to‘xtatilishi, bunda faoliyatni to‘xtatganlik to‘g‘risida soliq to‘lovchining shaxsiy kabineti orqali davlat soliq xizmati organlari xabardor qilinishi va davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganlik to‘g‘risida guvohnomani topshirish talab etilmaydi. O‘z faoliyatini to‘xtatgan va (yoki) tovarlar (xizmatlar) realizatsiyasidan tushumi joriy yilning birinchi choragidagi o‘rtacha oylik miqdoriga nisbatan 50 foizdan ko‘proqqa kamaygan mikrofirma, kichik korxona va yakka tartibdagi tadbirkorlarga soliq organlarini xabardor qilgan holda 2020-yil 1-oktabrga qadar quyidagi soliqlarni foizsiz kechiktirish (bo‘lib-bo‘lib to‘lash) huquqi taqdim etildi. Mahalliy davlat hokimiyati organlariga ariza bermasdan turib aylanmadan olinadigan soliq, mol-mulk solig‘i, yer solig‘i, suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq bo‘yicha — ularni keyinchalik 12 oy davomida teng ulushlarda to‘lash sharti bilan;

ijtimoiy soliq bo‘yicha — uni keyinchalik 6 oy davomida teng ulushlarda to‘lash sharti bilan.⁴

Karantin davrida tadbirkorlar uchun muhim bo’lgan muammolardan biri ijara haqi bo’ldi. Chunki ishlab chiqarish to’xtagan yoki kamaytirilgan korxonalarda ijara haqini to’lash qiyinchilik tug’diradi va tomondan ularni to’g’ri tushunib qo’llab quvvatlanishi maqsadga muvofiqdir.

Karantin tadbirlari davrida o‘z faoliyatini to‘xtatishga majbur bo‘lgan tadbirkorlik subyektlari tomonidan davlat mulkidan foydalanganlik uchun ijara to‘lovlarini hisoblash va undirish to‘xtatiladi;foyda solig‘ini avvalgi chorak yakunlari asosida hisoblash bo‘yicha o‘rnatilgan talablarni bekor qilgan holda, ushbu soliqni to‘lovchilar 2020-yilning ikkinchi choragidan boshlab, kutilayotgan hajmlardan kelib chiqib foyda solig‘i bo‘yicha avans to‘lovlar summasi to‘g‘risida ma’lumotnoma taqdim etish huquqiga ega. Soliq to‘lovchilar tomonidan mazkur huquqni suiiste’mol qilish holatlari aniqlanganda davlat soliq xizmati organlariga foyda solig‘i bo‘yicha avans to‘lovlar to‘g‘risida taqdim etilayotgan ma’lumotnomalarga o‘zgartirishlar kiritish vakolati beriladi.⁵

O’zbekistonda 250 mingga yaqin kichik biznes sub’yektlari faoliyat ko’rsatayotgan bo‘lsa, ularning 60%dan ortig‘i o‘z faoliyatini boshlaganiga 3 yildan ko‘p vaqt o‘tgan. Ularda umumiy kichik biznesda bandlarning 81% faoliyat yuritadi. Tabiiyki, misqollab to’plangan obro‘ va uzoq muddatda erishilgan natijalarni bir kunda yo‘qotilishining oldini olish zarur.