Toshkent kimyo-texnologiya insituti shahrisabz filiali oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi va sanoat uzumchiligi fakulteti

Мавзу: YORITISH, SHOVQIN VA VIBRATSIYA.
Kontrast (qarama-qarshi) sezuvchanlik. Birorta buyumni ko‘rish uchun, u ravshanligi hamda rangi bilan boshqa buyumlardan farq qilishi kerak. Buni ko‘z ajrata olsa, unga kontrast sezuvchanlik chegarasi (porogi) deyiladi;
Ko‘rish o‘tkirligi. Ko‘rish a’zolarinmg mayda qismlami aniqlay olish xususiyati ko‘rish o‘tkirligi deyiladi. Qisqa masofadagi ikkita jismni farqlash ko‘rish o‘tkirligini ko‘rsatadi. Ko‘rish o‘tkirligi yuzaning yoritilishiga bogMiq. Qora buyumni oq rangli yuzadan (kitob o‘qishda) 50-70 lk yorug‘likda deyarli tez ajratish mumkin. Ranglar uncha farq qilmaganda yorug‘likni 120-150 lk gaka oshirish tavsiya qilinadi.
Aniqlash tezligi. Buyumning qisqa muddat ichida shaklini belgilash, aniqlash tezligi deb ataladi.
Turg‘un ravishda aniq ko‘rish deganda, ko‘rish analiza-torlarining uzoq muddat davomida buyumni aniq ko‘ra olish xususiyati tushuniladi. Bu ko‘rish a’zolariga zo‘r keladigan ishlami bajarishda katta ahamiyatga ega. Bu hodisa yorug‘lik 100 lk boiganda kuzatiladi.
Ish joylarining bir tekis yoritilmasligi tufayli yorugiik bir xil tushmasligi natijasida har xil soyalar paydo boiganda ish qobiliyati pasayadi. Shu bois ish joyini to‘g‘ri yoritish muhim gigiyenik ahamiyatga ega.
TABIIY YORUG‘LIK; Tabiiy yoruglik to‘g‘ridan-to‘g‘ri va tarqalgan quyosh nuri hisobiga ta’minlanadi. Quyoshning yorug‘lik energiyasi atmosferadan yer kuirasiga yetib kelgunicha havo tarkibidagi gaz molekulalari, chang va suv zarrachalari va muz kristallari ta’sirida miqdoriy va sifatiy o‘zgarishlarga uchraydi.
Atmosferaning tarkibiy qismi ozon - suv buglari, karbonat kislota va chang quyosh nurini sindiradi. Suv bugiari quyosh nurining ko‘p spektrlarini, jumladan, infraqizil spektrini sindirish xususiyatiga ega bo‘ Iganidan quyosh nuri radiatsiyasini sezilarli darajada kamaytiradi. Ozon 291 nm dan kam boigan hamma nurlami tutib qolis;h xususiyatiga ega Shunday qilib, u tirik to‘qimaga halokatli ta’sir ko‘rsatuvchi (protoplazmadagi oqsilni denaturatsiya qilish hisobiga) nurlami yer kurrasiga yetib kelishidan saqlaydi. Atmosferadagi chang ham kalta toiqindagi nurlami ko‘p miqdorda o‘ziga singdiradi. Quyosh nuri yer sathiga kelguncha numing ultrabinafsha qismini 5-6 martagacha kamaytiradi. Shu bilan bir qatorda infraqizil spektri ko‘payadi.
Sanoati taraqqiy etgan shaharlarda atmosferaning chang, gazlar, suv bugiari bilan ifloslanishi hisobiga yorugiik atmosferasi toza joylardagi havoga nisbatan 40- 50% kamayadi.
Quyosh nuri odamga yoqimli ta’sir ko‘rsatishdan tashqari, organizmni mustahkamlovchi omil ham hisoblanadi. Quyosh nurining (asosan infraqizil) organizmga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’siri salbiy o‘zgarishlar paydo qilinishi mumkin.
Tabiiy nur miqdorini yopiq xonalarda aniqlashda lyuksmetrdan foydalaniladi va yorugiik koeffitsiyenti aniqlanadi.