|
Ovoz balandligi - bu odamning eshitish organlari tomonidan individual qabul qilinishi bilan bog'liq bo'lgan tovushlarning sub'ektiv fiziologik xususiyatidir. Shovqin kuchini aniqlashga misollar 8.1 -jadvalda keltirilgan.
Mehnat sharoitining 1-klassi uchun ruxsat etilgan daraja 90-100 dB, 2-sinf uchun-85-90 dB va 3-sinf uchun-75-85 dB. Amalda shovqin darajasi (tovush) odatda dBA bilan ifodalanadi, ya'ni desibel A vaznli ovoz o'lchagichda.
Hozirgi mehnat xavfsizligi standartlari shovqin umumiy xavfsizlik talablariga muvofiq, 85 dBA gacha bo'lgan shovqin uzoq vaqt ta'sir qilish paytida professional eshitish qobiliyatining yo'qolishiga olib kelmaydi.
Agar bu shovqin darajasi oshib ketgan bo'lsa, ishlaydigan odam himoya vositalari bilan himoyalangan bo'lishi kerak.
8.1 jadval
Misollar
|
Fon, dB
|
Pichirlab suhbatlashish
|
10-20
|
Oddiy nutq
|
50
|
Xonadonda o'rtacha kuchli ovozi eshitilishi
|
40
|
Xonadon sokin joyda, derazlar yopiqligida
tashqaridan kiradigan shovqin
|
40
|
Derazalari yopiq xiyobondagi muassasa
|
40-60
|
Derazalari yopiq katta ko'chadagi muassasa
|
50-75
|
Ishlayotgan mototsikl
|
65-105
|
Keng ko'chada 7 metr masofadan kelayotgan yuk mashinasi
|
85-100
|
Fuqaro aviatsiyasi to'rt dvigatelli pistonli samolyoti 50-100 m balandlikda
|
90-100
|
Pnevmatik bolg'ani 5 metr masofadan boshqarish
|
120
|
Sinov stendida reaktiv dvigatelning ishlashi
|
140 va ko'proq
|
Shovqin insonning deyarli barcha hayotiy organlari va tizimlariga ta'sir qiladi.
Shuning uchun, shovqinning ta'siri odatda turli texnika va usullar yordamida o'rganiladi:
- maxsus ishlab chiqilgan so'rovnoma yordamida shovqinning sub'ektiv bezovta qiluvchi ta'siri to'g'risida so'roq qilish orqali;
- fiziologik, biokimyoviy, gematologik va boshqa ob'ektiv tadqiqot usullaridan foydalanish;
- har xil psixologik testlardan foydalanish;
- klinik usullardan foydalangan holda individual guruhlarning salomatlik holatini o'rganish orqali;
- statistik usullar bilan kasalliklarni o'rganish orqali;
- laboratoriya hayvonlari ustida tadqiqot olib borish orqali.
Shovqin chalg'itadi, e'tiborni oladi, odamning aqliy faoliyatiga o'ta salbiy ta'sir ko'rsatadi. Bu, ayniqsa, qariyalar, homilador ayollar, ototoksik dorilarni qabul qilganlar shuningdek stress ostida bo'lganlar sezadi.
Shovqin ta'sirida vestibulyar apparatning qo'zg'aluvchanligi o'zgaradi, ko'z qovoqlari va barmoqlarning titrashi, quruituvchi reflekslarining pasayishi va doimiy qizil dermografizm kuzatiladi.
Uyquning buzilishi odamlarga shovqinning eng muhim ta'sirlaridan biridir. Shovqin ta'sirida odam uxlab qolishi qiyinlashadi, tez-tez uyg'onadi, uyqu yuzaki bo'ladi, uyqu fazalari buziladi. 50 dBA shovqin darajasida uxlab qolish vaqti 1 soatgacha uzaytiriladi va chuqur uyqu vaqti 60%ga kamayadi. Shovqin ta'sirida uyquning buzilishi, ish kunining oxirigacha to'plangan charchoq yo'qolmaydi, balki surunkali bo'lib qoladi, bu gipertenziya, markaziy asab tizimi kasalliklarining rivojlanishiga yordam beradi.
Odamning yurak-qon tomir tizimining faoliyati to'g'ridan -to'g'ri shovqin ta'siriga bog'liq. Uzoq vaqt ta'sir qilishda sistolik bosim ko'tariladi va diastolik bosim pasayadi, yurakda funktsional shovqinlar paydo bo'ladi.
Eshitishga shovqinning ta'siri turli darajadagi eshitish qobiliyatining yo'qolishiga, ba'zida esa to'liq karlikka olib keladi. Ishchilar pichirlash nutqini tushunish qiyinligi, baland ovozlarning yomon eshitilishi, jiringlashi va quloqlarida chiyillashdan shikoyat qiladilar. Agar eshitish qobiliyati sezilarli darajada kamaygan bo'lsa, jabrlanuvchi o'z ovozini eshitishda qiynaladi. Ayollar shovqin ta'siriga ko'proq sezgir.
Shovqin ta'sirida vaqtincha va doimiy karlik tafovut qilinadi. Vaqtincha karlik ba'zida eshitish charchoqlari deyiladi, shovqinni haddan tashqari yuqori ta'sirida rivojlanadi.
Odam kamroq shovqinli muhitga qaytganidan keyin kuzatiladigan sezilarli eshitishni yo'qotilishi oldingi eshitish sezuvchanligini tiklash bilan birga keladi. Shovqin ta'sirida eshitish chegarasining doimiy pasayishi (qaytarib bo'lmaydigan eshitish qobiliyati) taxminan 4 ming Gts chastotalarda maksimal eshitish halokati bilan tavsiflanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
