Toshkent kimyo-texnologiya insituti shahrisabz filiali oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi va sanoat uzumchiligi fakulteti

Atmosfera havosining ifloslanishi bilan bog'liq global ekologik muammolar

Havoning ifloslanishi global ekologik muammolarga olib keladi. Global muammolarga kislotali yomg'irlar, iqlimning isishi va ozon tuynuklari kengayishi kiradi.

Kislotali yomg'irining asosiy manbalari oltingugurt dioksidi, azot oksidi va uchuvchan organik birikmalardir.
Oltingugurt dioksidining asosiy manbalari elektr energetikasi, rangli va qora metallurgiya hisoblanadi. Avtotransport vositalari, ayniqsa benzin bilan ishlaydigan transport vositalari havoning azot oksidlari va uchuvchan organik birikmalar bilan ifloslanishida katta rol o'ynaydi.
Kislotali yomg'irlar odamlarning sog'lig'iga zarar etkazadi, hayvonlarning ayrim turlarini yo'q bo’lishiga olib keladi, xususan, qimmatbaho baliq turlari zahirasining kamayishiga olib kelmoqda. Er usti suv havzalaridagi simob kislotali muhit ta'sirida toksik birikma - monometil simobga aylanishi mumkin. Ko'p miqdorda simob birikmalariga ega suv havzalaridagi baliqlar odam zaharlanishining manbaiga aylanishi mumkin. Metall konstruksiyalar, ko'priklar, binolar korroziyasining tezlashishi, jahon madaniy yodgorliklarining shikastlanishiga olib kelmoqda.
Biosferaning ozon qatlamining yemirilishi va ozon tuynuklari hosil bo'lishining sabablaridan biri bu atmosferaga xlorftoruglevodorodlarning chiqarilishi tufayli ifloslanishidir. 1996 yilda kimyogarlar Shervud Roulend, AQShlik Mario Malina va germaniyalik Pol Kruzzen ozonni asosiy emiruvchi moddalar odamlar tomonidan sintez qilingan xlorftoruglevodorodlar (XFU) ekanligi haqidagi ilmiy farazi uchun Nobel mukofotiga sazovor bo'lishdi.
Ozon qatlamini emirilishida faol ishtirok etadigan birikmalarga azot oksidlari, og'ir metallar (mis, temir, marganets), xlor, brom, ftor va boshqalar kiradi. Stratosferadagi ozonning umumiy balansini tartibga solish murakkab kompleks jarayonlar to'plamidan iborat bo’lib 100 ga yaqin muhim kimyoviy va fotokimyoviy reaktsiyalardan iboratdir .