Toshkent kimyo-texnologiya insituti shahrisabz filiali oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi va sanoat uzumchiligi fakulteti

Oltingugurt dioksidi (S0₂) oltingugurtga boy bo'lgan yoqilg'ilar, masalan, ko'mir va oltingugurt moylari issiqlik elektr stantsiyalarida, neftni qayta ishlash zavodlarida, qozonxonalarda va boshqa sanoat korxonalarida yoqilganda paydo bo'ladi.
Oltingugurt dioksidi o'tkir hidga ega bo’lib, ko'z va yuqori nafas yo'llarining shilliq zararlaydi. Surunkali zaharlanishda kon'yunktivit, bronxit va boshqa shikastlanishlar kuzatiladi.
Ushbu gaz o'simliklarga, ayniqsa, ignabargli daraxtlarga, shuningdek metallarni sirt qismida korroziyani keltirib chiqaradigan zararli ta'sirga ega, chunki oltingugurt dioksidi oltingugurt trioksidiga oksidlanib, havodagi namlik bilan oltingugurt kislotasining aerozolini hosil qiladi.
Azot oksidlari (NO) transport vositalarining chiqindi gazlarida, nitrat kislota, azotli o'g'itlar, portlovchi moddalar ishlab chiqaradigan sanoat korxonalari chiqindilarida mavjud.
Eng zararli turi azot dioksidi bo'lib, u yuqori nafas yo'llarining shilliq qavatini shikastlaydi. Inson tanasiga o’gach u qon gemoglobin bilan birikib metgemoglobin kasalligini hosil bo'lishiga olib keladi. Azot oksidlarining past konsentratsiyali uzoq muddatli ta’siri natijasida bronxit, anemiya, yurak xastaligi yomonlashishiga olib keladi.
Atmosfera havosidagi azot dioksidining ultrabinafsha nurlari ta'sirida azot oksidi va atomar kislorodga parchalanishi ozonda erkin radikallarini hosil bo'lishiga olib keladi. Azot oksidlari va uglevodorodlar kislorod bilan birikib oksidlovchilar hosil qiladi, ular orasida azot oksidlari bilan birgalikda fotokimyoviy reaksiya hosil bo'lishida ishtirok etadigan kuchli toksik moddalar mavjud.
Azot oksidlari bilan bir qatorda xlorftoruglevodorodlar (XFU) deb nomlangan kimyoviy moddalar guruhi, shuningdek freonlar ham havoni kuchli ifloslantiruvchi moddadir. Yarim asr davomida birinchi marta 1928 yilda ishlab chiqarilgan ushbu kimyoviy moddalar mo'jiza hisoblangan. Ular toksik emas, inert, nihoyatda barqaror, yonmaydi, suvda erimaydi, ishlab chiqarish va saqlash oson. Va shuning uchun KFKlar ko'lami dinamik ravishda o'sdi. Katta miqyosda ular sovutgich ishlab chiqarishda sovutgich sifatida ishlatila boshlandi. Keyin ular konditsioner tizimlarida qo'llanila boshlandi va butun dunyo bo'ylab aerozol bum boshlanishi bilan ular keng tarqaldi. Ayni paytda dunyoda ozonni buzuvchi moddalar qariyb 1300 ming tonna ishlab chiqarilmoqda. Atmosferaning ushbu moddalar bilan global ifloslanishi Yerning ozon qatlamining ishlashini buzishi mumkin deb taxmin qilinadi.
Fotokimyoviy ifloslantiruvchi moddalar avtomobil va sanoat inshootlaridan atmosferaga bir qator kimyoviy moddalarning sezilarli darajada chiqarilishidan kelib chiqadi. Fotokimyoviy ifloslantiruvchi moddalar - bu gazlar va aerozol zarralari majmuasi. Ushbu fotokimyoviy ifloslantiruvchi moddalar kompleksi aniq oksidlanish xususiyatiga ega va uchuvchan uglevodorodlar (neft) va azot oksidlari (transport vositalari orqali chiqindilar, quyosh nurlari mavjud bo'lganda) o'rtasidagi reaktsiyalar paytida hosil bo'ladi. Natijada fotokimyoviy tutun paydo bo'ladi.