Toshkent farmatsevtika instituti farmatsevtik kimyo kafedrasi farmatsevtik kimyo fanidan masalalar to

Kalibrlangan grafik tuzish: kolbalarga 0.5; 1.0; 1.5; 2.0; 2.5; 3.0 ml (V
1
) 
standart eritmalardan solib hajmi 10,0 ml gacha yetkaziladi (W
4
), eritmalarning 
optik zichligi fotokolorimetrda to‘lqin uzunligi 445 nm kyuvetalarning qalinligi 
10 mm suvga nisbatan aniqlanadi. 
Masalaning 
yechimi: 
Yuqorida 
ko‘rsatilgan  metodika  bo‘yicha 
tekshiriluvchi  eritma  va  standart  suyultirishlar  seriyasi  tayyorlanadi. 
Tekshiriluvchi  eritma  (A
x
)  optik  zichligi  0.48  ga  teng,  standart  eritmaning 
suyultirish  seriyasining  optich  zichliklari  esa  0.09;  0.18;  0.27;  0.36;  0.45;  0.54 
ga  teng.  Standart  eritmaning  suyultirish  optik  zichliklari  qiymatlari  bo‘yicha 
kalibrlangan  grafik  tuziladi  (rasm  3).  Buning  uchun  oldindan  eritmalarning 
konsentratsiyasi tayyorlanish sxemasi bo‘yicha hisoblanib topiladi.  
A
2
  → W
3
 (2500 ml) 
(0, 0100 g)  ↓ 
    
V
1
→W
4 
(10,0 ml ) 
 
Rasm 3. Riboflavinning standart eritmasining kalibrlangan grafik chizmasi 

---

139 
 
Standart  eritmalarning  konsentratsiyalari  g/ml;g/10ml,  %  larda  ifodalash 
mumkin. 
Masalan, riboflavinning standart eritmasining konsentratsiyasi g/10 ml: 
5
1
0, 0100 0,5
,
/10
2 10
250, 0
C g
ml



 
 
Shu  eritmaning  konsentratsiyasi  g/ml  va  foizlarda  quyidagilarga  teng 
bo‘ladi: 
6
0, 0100 0,5
,
/
2 10
250, 0 10, 0
C g ml



 

 
4
0, 0100 0,5 100
, %
2 10
250, 0 10, 0
C




 

 
 Kalibrlangan  grafik  va  tahlil  qilinayotgan  modda  optik  zichliklarining 
qiymatlaridan foydalanib (A
x
) standart eritmaning konsentratsiyasi topiladi (C
x
). 
Topilgan qiymat C
x
 (g/ml, %, g/10 ml) kukunning umumiy og‘irligiga qo‘yilib 
(R), quyidagi formula orqali topiladi:  
1
2
1
x
C W W P
g
V a





 
Bu yerda C
x 
standart eritmaning konsentratsiyasi, uning optik zichligi tahlil 
qilinayotgan  moddaning  optik  zichligiga  teng  (kalibrlangan  grafik  chizmasi 
orqali topilgan), g/ml, %, g/10 ml 
1
2
W W

-  o‘lchov  kolbalarging  hajmlari,  bo‘lib  tahlil  qilinayotgan  modda 
eritmasi tayyorlash uchun foydalanilgan, ml; 
V- tahlil qilinayotgan eritmadan olingan alikvot qismi, ml; 
a
1
 – dori moddasining tortimi, gr 
; 
R – og‘irlik yoki hajm, dori shaklining tarkib bo‘yicha; g yoki ml; 
Agar C
x
 – g/ml bo‘lsa, unda g quyidagiga teng bo‘ladi: 
 
6
4
10,5 10
10 10 0,105
,
55,125 10
0, 0055
1, 0 0, 0200
g
g



  





 
 

---

140 
 
Agar C
x
 – % bo‘lsa, unda g quyidagiga teng bo‘ladi: 
4
4
10,5 10
10 10 0,105
,
55,125 10
0, 0055
1, 0 0, 0200 100
g
g



  






 
Agar C
x
 –g/10 ml bo‘lsa, unda g quyidagiga teng bo‘ladi: 
5
4
10,5 10
10 0,105
,
55,125 10
0, 0055
1, 0 0, 0200
g
g



 





 
Kalibrlangan grafik bo‘yicha hisob qilish bir qator afzalliklarga ega: 
- bir tipdagi eritmalarning qayta fotometrlashda qulay va oddiyligi; 
-  moddani  miqdoriy  tahlilida  Buger-Lambert-Ber  qonunini  qo‘llamasligi. 
Bunda kalibrlangan grafik qisqa intervaldagi konsentratsiyalarga tuziladi, chunki 
eritmalarning optik zichliklari qaytaruvchan (lineyna) bo‘ladi.