Toshkent farmatsevtika instituti farmatsevtik kimyo kafedrasi farmatsevtik kimyo fanidan masalalar to

Kamchiliklari: 
- Kalibrlangan  grafik  chizmasi  sub’ektiv  bo‘lganligi,  hamda  grafiklar 
masshtab  bo‘yicha  to‘g‘ri  kelmasligi,  hamda  sharoit  o‘zgarishi  bilan  (masalan 
harorat)  optik  zichliklarining  o‘zgarishi  va  to‘lqin  uzunliklarini  qayta 
takrorlanmasligi bilan xatoliklar yuzaga keladi. 
Shuni  aytish  kerakki,  dori  moddasining  kalibrlangan  grafik  tenglamasi 
bo‘yicha aniq qiymatlar olinadi. 
 
3.2.1.2. Solishtirma nur yutish ko‘rsatichi bo‘yicha hisoblash usuli 
Bu usul MX da keltirilgan solishtirma yoki molyar nur yutish ko‘rsatkichi 
qiymati  bo‘yicha  hisoblab  topiladi.  MX  larda  ko‘pincha  solishtirma  nur  yutish 
ko‘rsatkilari keltiriladi.  
Buger-Lambert-Ber  qonuniga  muvofiq  tekshiriluvchi  eritma  optik  zichligi 
(A
x
) 
solishtirma 
nur 
yutish 
ko‘rsatkichiga  
 va qatlam qalinligiga to‘g‘ri proporsional. 
Tenglamani o‘zgartirib dori preparatining miqdorini topsa bo‘ladi: 
1%
1
1
x
x
sm
A
C E



 
 

---

141 
 
Ta’sir  etuvchi  moddaning  bosh  eritmadagi  miqdorini  aniqlash  uchun 
qilingan barcha ishlar hisobga olinadi (eritmaning tayyorlanishi, alikvot qismini 
olinishi va keyingi suyultirishlar). 
1%
1
, %
1
x
x
sm
A
C
E


 
Agarda  individual  dori  moddasining  miqdorini  fotometrik  usulda 
solishtirma  nur  yutish  ko‘rsatkichi  bo‘yicha  aniqlash  kerak  bo‘lsa  (g,  %) 
quyidagi formula orqali hisoblab topiladi: 
1
2
1
2
1%
1%
1
1
100
, %
1 100
1
x
x
sm
sm
A W W
A W W
g
E
V a
E
V a







 
 
  
 
bu yerda: A
x
 – aniqlanayotgan eritmaning optik zichligi; 
W
1
, W
2
 – o‘lchov kolbalarning hajmi, ml; 
V - tekshirilayotgan eritmadan olingan alikqota qismi, ml; 
l – kyuveta qalinligi, sm. 
 
Masalan:  Furadonin  miqdorini  toping  (g,  %)  agar  aniqlanayotgan  modda 
0,0986  g  (a.t.)  100  ml  li  o‘lchov  kolbasiga  o‘tkazilib  (W
1
)  2,5  ml  0,1  mol/l 
natriy  gidroksidda  eritiladi.  Modda  to‘liq  erib  ketganidan  keyin  suv  bilan 
belgisigacha  yetkaziladi.  Hosil  bo‘lgan  eritmadan  0.6  ml  (V)  olib  100.0  ml  li 
o‘lchov kolbasiga o‘tkaziladi va suv bilan belgisigacha yetkaziladi (W
2
) . 
Tekshiriluvchi eritmaning optik zichligi spektrofotometrda to‘lqin uzunligi 
360  nm  (yoki  fotokolorimetrda  binafsha  svetofiltda)  kyuveta  qalinligi  1,0  sm 
suvga nisbatan o‘lchandi. Eritmaning optik zichligi 0,274 ga teng (A
x
) 
Furadoninning standart eritmasining solishtirma nur yutish ko‘rsatkichi (bir 
xil sharoitda) 466,7 ga teng.