Toshkent farmatsevtika instituti farmatsevtik kimyo kafedrasi farmatsevtik kimyo fanidan masalalar to

 
Konsentrat va yarimfabrikatlarning tahlili 
Ta’sir  etuvchi  moddaning  konsentrat  yoki  yarimfabrikatdagi  miqdorini 
aniqlash  uchun  refraktometrda  eritma  va  erituvchining  sindirish  ko’rsatkichlari 
o’lchanadi. 
Aniqlanoyatgan moddaning eritmadagi konsenratsiya sindirish ko’rsatkichi 
omili bo’yicha quydagi formulada hisoblanadi. 
0
, %
,
n n
C
F


 (3.7) 
Masalan: Agar aniqlanayotgan eritmaning sindirish ko’rsatkichi – 1,3462; 
suv – 1,333 ga teng bo’lsa, kaliy yodidning sindirish ko’rsatkichi omili bo’yicha 
kontsentratsiyasini hisoblang. 
Yechim:  Kaliy  yodid  eritmasi  kontsentratsiyasi  (3,7)  formulasi  bo’yicha 
hisoblanadi: 
0
1,3462 1,3330
, %
10,15
0, 001
n n
C
F





 
Bundan  boshqa  kontsentrat  va  yarimfabrikatlaridagi  ta’sir  etuvchi  modda 
mug’dorini  ekstropoliyatsiya  metodi  bilan  aniqlanadi,  bunda  refraktrmetrik 
jadvalida keltirilgan sinidirish korsatkichlaridan foydaniladi. 
 Masala:  Refraktrometrik  jadvaldagi  nur  sindirish  ko’rsatkichlariga  qarab 
geksametilentetramin  eritmasing  kontsentrasiyasini  hisoblang,  agar  eritma 
sindirish ko’rsatkichi 1,3676 ga teng. 
Yechim:  sindirish  ko’rsatkichinig  olingan  natijalari  va  refraktrmetrik 
jadvaldan  foydalanib  tahlil  qilayatgan  eritmaning  kontsentratsiyasini  aniqlash, 
bunda  19,20  %  (
)  (
=1,3670)  va  19,75%  (
)  ( 
=1,3680)  interval 
oralig’ida.  Aniqlanoyatgan  eritmanig  kontsentratsiyasini  aniqlash  uchun 
kontsentratsiyaga (
) (
) ni yoki (
) 
 ga qo’shiladi . 

---

133 
 
 ,% = 
 + 
  (3.8) 
 ,% = 
 + 
  (3.9) 
Bunda 
 – tahlil qilinayatgan kontsentratsiya eritmasi,% 
  –  refraktometrik  jadval  bo’yicha  topilgan,  aniqlanayotgan 
moddaning kontsentratsiyalarining katta va kichik ma’nolari, %. 
(
)  kontsentratsiyasini  ekstrapolyatsiya  metodi  bilan  quyidagicha 
aniqlaydilar: 
2
1
1
2
1
(
) (
)
0,55 (1,3676 1,3670)
, %
0,33
(
)
(1,3680 1,3670)
x
C
C
n
n
C
n
n










 
Bundan:  
1
2
2
, %
19, 75 0, 22 19,53.
x
C
C
C




