Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

YOrdamchi moddalar o„zlarining funksional vazifalari bo„yicha 
quyidagilarga bo„linadi:
 
- yumshoq asos-tashuvchilar (vazelin, lanolin) 
- suyuqlanish harorati va yopishqoqlikni oshiruvchilar 
- gidrofob erituvchilar 
- emulgatorlar 
- gel hosil qiluvchilar 
- antimikrob xususiyatli konservantlar 
- antioksidantlar 
- solyubilizatorlar 
- muzlatuvchilar 
- rN muhitni normallashtiruvchilar 
Liniment, surtma va kremlarda eruvchan dori moddasining asosiy omillardan biri uning 
dissotsiatsiya ko‗rsatkichi hisoblanadi. Esdan chiqarmaslik kerakki, biomembranalardan faqat 
dissotsiyalanmagan molekulagina o‗ta oladi. Dorivor moddaning diffuziya koeffitsienti muhit va 
uning molekulasining kattaligiga bog‗liq bo‗ladi. surtmalarda dori vositaning absorbsiyasi 
to‗g‗ridan-to‗g‗ri ularda erigan moddaning konsentratsiyasiga bog‗liq bo‗ladi.
YUmshoq dori turlarida dori vositalarining ajralib chiqish tezligi va biologik 
samaradorligiga solyubilizatsiya usuli va asosning yopishqoqligi ta‘sir ko‗rsatadi. Dori 
vositasining surtmalardan so‗rilishiga ular tarkibidagi faollashtiruvchilarning ta‘siri katta bo‗ladi. 
Surtmalarni tayyorlash texnologiyasi ham biologik samaradorlikka o‗z ta‘sirini ko‗rsatadi. 
Rektal dori shakllaridan dori moddasining ajralib chiqishi
Dori moddasining rektal dori turlaridan ajralib chiqish tezligini asosning dori moddasini 
ajratib chiqarish qobiliyati bilan baholanadi.
Rektal dori turlaridan dori moddasining ajralishini 
o‗rganadigan asosan ikkita usul mavjud: instrumental (in vitro) va biologik (in vivo).
 
Solishtirma 
tadqiqotlarda fizik-kimyoviy va mikrobiologik usllarga tayanadigan in vitro usuli qo‗llaniladi. 
Agarli plastinka usuli keng tarqalgan usul bo‗lib, surtmalar usulidan suppozitoriya massasini 
agarli gel surtish bilan farqlanadi.
Retseptor faza bilan yaxshi kontaktda bo‗lishi uchun suppozitoryalar yumshatiladi 
(isitiladi). Diffuziya darajasi bo‗yalgan qismning qotishi bilan aniqlanadi.
Agar ta‘sir etuvchi 
modda antiseptik yoki bakteritsid xossaga ega bo‗lsa,