Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

y
y
x
x
y
y
x
x
K
kop
, 
(1) 
bu erda K
kor 
– korrelyasiya koeffitsienti; 
х
– so‗rilgan modda (temir) miqdori, AUC mkg/100ml·soat; 
х
– so‗rilgan modda (temir) miqdorining o‗rtacha qiymati, AUC mkg/100ml·soat; 
y
– vaqtning muayyan intervalida ajralib chiqqan modda (temir) miqdori, dozaga nisbatan 
%; 
y
– vaqtning muayyan intervalida ajralib chiqqan modda (temir) miqdorining o‗rtacha 
qiymati, dozaga nisbatan %. 

---

46 
Erish vaqtini ma‘lum bir dorivor moddani bir necha seriyalar yoki bir necha dori turlaridan 
ajralib chiqishi va so‗rilishini o‗rgangandagina tanlash mumkin
. 
Bizning holatda 3 ta seriyada 
tayyorlangan ―Mumifer‖ va ―Feraskofol‖ tabletkalaridan temirning ajralib chiqishi va so‗rilishini 
o‗rganish natijalari olingan.
Temirning qon zardobidagi miqdorini aniqlashni batofenantrolin reaktivini qo‗llashga 
asoslangan Genri usulining mikromodifikatsiyasi bo‗yicha amalga oshirdik. Ushbu aniqlash 
natijalariga ko‗ra abssissa o‗qida vaqtni (t) soatlarda, ordinata o‗qida temirning zardobdagi 
konsentratsiyasini (S) mkg/100ml da joylash yo‗li bilan farmakokinetik egri chizig‗ini chizdik.
AUC ni trapetsiyalar metodida hisoblash uchun quyonlarga o‗rganilayotgan tabletkalar 
suspenziyasini kiritish paytidan boshlab o‗rganilgan qon zardobidagi temir konsentratsiyasining 
o‗zgarishini vaqtga bog‗likligini aks ettiruvchi grafikni chizdik.. Ordinat, abssiss o‗klari va hosil 
bo‗lgan farmakokinetik egri chizig‗i hosil qilgan maydonni egri chiziqning har bir yoyini egri 
chiziq nuqtalarini to‗g‗ri chiziq bilan birlashtiruvchi xordaga almashtirish yo‗li bilan n sonli (n 
ta) to‗g‗ri chiziqli trapetsiyalarga bo‗lindi. 
Maydonni ―trapetsiyalar formulasi‖ yordamida hisobladik: 
AUC=h((Y
0
+ Y
n
/2)+ Y
1
+ Y
2
+…+ Y
n-1
), 
(2) 
bu erda AUC – 0 dan 12 soatgacha bo‗lgan vaqt uchun farmakokinetik egri chizig‗i 
ostidagi maydon; 
h – abssiss o‗kida alohida trapetsiyalar tomonlari orasidagi masofa; 
Y
0
, Y
n
, Y
n-1
– ordinat o‗ki bo‗yicha mos ravishda trapetsiyalarning boshlang‗ich, oxirgi va 
oxirgidan oldingi tomonlarining balandligi; 
Y
1
,Y
2
– ordinat o‗ki bo‗yicha alohida trapetsiyalar tomonlarining balandligi. 
So‗ngra farmakokinetik egri chizig‗i ostidagi maydon AUC
qiymati bo„yicha “Mumifer” 
va “Feraskofol” tabletkalaridagi temirning biosamaradorligini baholandi. 
Ikkita qolgan 
seriyalardagi tadqiq qilinayotgan 
tabletkalardagi temirning biosamaradorligini in vivo metodida 
o„rganishni ayni tarzda amalga oshirildi. 
Quyida har xil seriyalardagi 
“Mumifer” va “Feraskofol” tabletkalari uchun in vitro va in 
vivo tajribalarida aniqlangan samaradorlik ko„rsatkichlari asosida 
K
kor
ni hisoblash keltirilgan. 
Erish vaqtini o‗
rganilayotgan seriyalardagi tabletkalardan erituvchi muhitga dorivor moddaning 
(ayni holatda temirning) dozaga nisbatan 50% dan kam miqdorini o„tishini ta‟minlaydigan 
vaqtning mutlaqo nomaqbulligi haqidagi adabiyotlarlarda keltirilgan ma‟lumotlarni inobatga 
olgan holda 
tanla
gan.
Umuman olganda K
kor
qiymatining 0,8-0,9 ga teng bo‗lishi 
in vitro va in vivo tajribalarida 
aniqlangan har xil 
seriyalarda tayyorlangan dori turidagi dorivor moddaning 
samaradorlik 
ko„rsatkichlari o„rtasida to„la qoniqarli korrelyasiya mavjudligi haqida guvohlik beradi. 
K
kor
qiymati 1 ga kanchalik yaqin bo‗lsa, o‗rtasida korrelyasiya o‗rnatilayotgan ko‗rsatkichlarning 
bir-biriga muvofiqlik darajasi shunchalik yuqori bo‗ladi.