Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

aniqlash usullari 
 
Reja: 
1.
Dori vositalarining bioekvivalentligini
―Erish testi‖ bo‗yicha biosamaradorlikni aniqlash 
2.
Erish jarayoniga ta‘sir etuvchi omillar 
3.
Erish tezligini aniqlash usullarining tasnifi 
4.
Usullar va qurilmalar 
5.
YUmshoq dori shakllaridan (YUDSH) dori moddasining ajralib chiqishini aniqlash
Asosiy matn 
Nisbiy molekulyar og‗irligi 300 dan kichik bo‗lgan dori moddalari odatda peshob orqali 
chiqib ketishi olimlar tomonidan aniqlangan. Molekulyar og‗irligi 300 dan yuqori bo‗lgan dori 
moddalari esa, o‗t orqali ajralib chiqadi. 
Uchuvchan moddalar so‗lak va o‗pka orqali chiqib ketadi
Dori moddasining ajralish tezligiga 
uning va peshobning rNi ham ta‘sir ko‗rsatadi. Kislotali xossani namoyon qiluvchi moddalar 
peshob rN i kislotali bo‗lganda tez ajraladi (morfin gdroxlorid, kodein fosfat, xinin sulfat, 

---

32 
novokain). 
Kuchsiz asos xossasini namoyon qiluvchi moddalar peshob rNi ishqoriy bo‗lganda tez ajraladi 
(barbituratlar, salitsilatlar, sulfanilamid preparatlari Grafik osti yuzasi (AUC - inglizcha 
area 
under curve
) preparatni biologik suyuqlikdagi umumiy miqdorini ko‗rsatsa-da, biologik ta‘sir 
darajasi to‗g‗risida to‗liq xulosa bera olmaydi. Grafikda ko‗rsatilgandek, uchchala yuza ham 
umumiy ko‗rinishda bir-biriga teng. Ammo grafiklarga etibor bilan qaralganda, shu narsa yaqqol 
ko‗rinib turibdiki, S dori shakli yuborilsa, dori preparatini konsentratsiyasi minimal terapevtik 
konsentratsiyaga ham etmaydi. Demak, bu dori shakli qo‗llanilganda kasalni davolash xususiyati 
bo‗lmaydi. 
Grafik osti yuzasini trapetsiya formulasi bo„yicha aniqlash. 
Bir martalik doza bilan o‗tkaziladigan tajriba
Biologik ta‘sir darajasi dorini bir marta yuborilgandan so‗ng uni qondagi miqdorini 
aniqlash yo‗li bilan olib boriladi. Bu usulni afzalliklaridan biri shuki, sog‗lom tanaga dorini 
ta‘siri minimal darajada bo‗ladi. Dori konsentratsiyasini aniqlash davri dorini uch karra yarim 
parchalanish vaqtiga to‗g‗ri kelishi kerak. Dori venaga yuborilmay boshqa yo‗llar bilan 
yuborilganda esa, uning konsentratsiyasi ko‗tarilishida 3 nuqta va pasayishida 3 nuqta 
aniqlanishi kerak. SHuning uchun ko‗p qon sarflanadi, bu esa albatta tajribada qatnashayotgan 
odamlarga noqulayliklar tug‗diradi.