Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

Dorilarni rektal yo‗l bilan yuborish. 
Dori vositasini rektal yo‗l bilan yuborishda uning 
organizmda tez so‗rilishiga (7-10daqiqa) sharoit yaratiladi.Bu usulda mahalliy va umumiy 
ta‘irdagi dori preparatlarini yuborish mumkin. Dori vositalari bu yo‗l bilan yuborilganda atigi 5-
15 daqiqada uning ma‘lum terapevtik ta‘sirga ega miqdori qonga o‗tadi. Bu to‗g‗ri ichakda qon 
va limfa tomirlarining zich joylashganligi bilan tushuntiriladi. SHuningdek suvda va yog‗da 
eruvchi dori vositalari to‗g‗ri ichak shilliq qavatidan yaxshi so‗rilishi ham buni ta‘kidlaydi. Dori 
vositasi jigarni chetlab o‗tib, to‗g‗ri ichakning pastki qismida absorbsiyaga uchraydi va pastki 
gemorroidal venalar orqali qon oqimiga tushadi. Bu esa o‗z navbatida dori vositasining jigar 
fermenti bilan destruksiyaga uchramay ―birlamchi o‗tish ta‘siri‖ ning sezilarli oshishini va u bu 
bilan peroral usulda yuborilgan dori vositasiga nisbatan tezroq ta‘sir etishini ko‗rsatadi. 
Dori preparatini rektal yo„l bilan yuborilganda dori vositasi biosamaradorligiga to„g„ri 
ichak shilliq qavati va to„g„ri ichakning individual tuzilishi ta‟sir ko„rsatadi (yosh o„tgan sari 
ko„p yumshatuvchi dori preparatlari iste‟mol qilinib, to„g„ri ichakning biologik samaradorlikka 
ta‟siri o„zgaradi).
To‗g‗ri ichakda shilliq qavatidagi temir o‗zidan ishqoriy sekret chiqaradi va ichak 
ichidagi muhitning rN 9 dan ba‘zida katta bo‗lib ketadi. To‗g‗ri ichakdagi va oshqozondagi
bunday o‗zgarishlar ionizatsiya darajasiga va dori vositasining so‗rilishiga sezilarli ta‘sir 

---

31 
ko‗rsatadi. SHuningdek, ichak absorbsiyasiga vegetativ nerv sistemasi, endokrin sistemasi, 
biologik faol peptidlar ta‘sir ko‗rsatadi. Endokrin, vegetativ nerv va neyropeptid sistemalari 
yo‗g‗on ichak harakatini boshqarib, dori vositasining ichakda uzoq saqlanish holatini 
belgilashadi. Bundan tashqari to‗g‗ri ichakning bir qator kasalliklari (gemmoroy, anorektal 
qismining yorilishi, proktit) rektal dori preparatlarining biosamaradorligini yomonlashtiradi.