Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

Suyuq  geterogen  dispers  sistemalar.
  Emulsiya  va  suspenziya  holida  qo‘llaniladigan  dorivor 
vositalar  absorbsiyasi  asosan  ingichka  ichakning  yuqorigi  qismida  boradi,  chunki  oshqozonda 
ular  suvda  yetarli  eruvchanlikni  namoyon  qilmaydilar.  Bunday  preparatlarning  suyuq  holati 
ularning absorbsiya joyida tez o‘tishiga, oshqozon ichak traktining sekretsiyasining ko‘tarilishiga 
va peristaltikani  qo‘zg‘alishiga ta’sir ko‘rsatadi.  Dori vosistasining  oshqozondan  ichakka  o‘tish 
tezligiga  emulsiyalarning  tarkibidagi  lipidlar  va  yopishqoqlik  to‘siq  bo‘ladi,  shuningdek 
suspenzion sistemalarda ham. Bu dori turlari tarkibidagi yordamchi moddalar ichak membranasi 
bilan o‘zaro ta’sirga kirib dori vositalarining membrana orqali o‘tishini yaxshilaydi. 
Yopishqoqlik. 
Moyli  muhitda  emulsiyalarda  quyidagi  holatlarda  yopishqoqlik  oshishi 
kuzatiladi: 
- yopishqoqligi juda katta moy ishlatilsa; 
- moyda yuqori moyli spirtlar va kislotalarni , emulgator T-2 va monoglitsiridlarni eritganda; 
-
 
moyli muhitning molekulyar massasini oshirganda. 
       Suvli muhitda m/s emulsiyasi tarkibiga gel hosil qiluvchi yordamchi moddalar: sellyuloza va 
algin kislota hosilalari, turli polisaxaridlar qo‘shilganda yopishqoqlik oshadi. 
        Dispers  muhitning  yuqori  yopishqoqligi  evaziga  dorivor  moddalarning  diffuziyasi 
sekinlashadi  va  o‘z  navbatida  absorbsiyasi  sekinlashadi.  Bu  holda  dorivor  moddaning  qondagi 
maksimal  konsentratsiyasi  birlamchi  kattaligiga  nisbatan  kechroq  bo‘ladi  va  bunda  to‘la 
bo‘lmagan  absorbsiya  yuz  berishi  mumkin.  Biologik  samaradorlikning  yaqqol  pasayishi  holati 
natriy salitsilat, nitrofurantoin va salitsil kislota va boshqalar misollarida isbotlangan. Bu misolga 
qarama-qarshi tiamin va riboflavin bunday holatlarda yaxshi absorbsiyalanishi kuzatilgan, ya’ni 
ularning absorbsiyasi mexanizmida faol element diffuziyaga nisbatan kuchli ta’sir ko‘rsatgan. 
         Biologik  samaradorlikka  yopishqoqlikning  ta’sirini  maxsuslashtirish  noto‘g‘ri  xulosa 
beradi,  yana  shuni  ham  unutmaslik  lozimki,  yopishqoqlik  OIT  peristaltikasiga  ham  ta’sir 
ko‘rsatadi  va  bundan  tashqari,  yopishqoqlikni  yuzaga  keltirayotgan  moddalar  suyuq  muhitning 

---

63 
 
pH,  dielektrik  tavsifnomasini  va  osmatik  bosimini  boshqa  moddalar  bilan  kompleklar  yoki 
cho‘kmalar hosil qilib o‘zgartiradi.