Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

Sirt-faol  moddalar(SFM)
. 
Sirt-faol  moddalarning  absorbsiyaga  ta’siri  quyidagilarda  namoyon 
bo‘ladi:  ular  membranadan  o‘tkazuvchanlikni  o‘zgartiradi,  yuzani  namlanishini  yaxshilaydi, 
eruvchanlik tezligini oshiradi. 
          Ko‘pgina  gidrofob  moddalarni  erishini  tezlashtirishga  va  yuzani  yaxshi  namlanishiga  oz 
miqdor  SFM  ishlatib  erishish  mumkin.  Sirt-faol  moddalar  molekulyasi  bilan  faol  modda 
asssiatsiyasida absorbsiya joyiga yaqinlashadi va natijada bu omil kuchayadi. Bu mexanizm bir 
qator dori vositalarida isbotlangan (fenatsetin, xolesterol, spironolakton...). 
           SFMlar  fosfolipidlarni  eritib  va  ajratib  membranaga  ta’sir  ko‘rsatadi  va  bu  bilan 
membrana strukturasini o‘zgartiradi, ya’ni bunda membrananing o‘tkazuvchanlik xossasi ortadi. 
SFMlarning  absorbsiyaga  ta’siri faqat uning  yuzani namlanishini  yaxshilashi  va  membrananing 
absorbsion  xossasini  o‘zgartirishi  bilan  emas,  balki  gidrofob  moddalarni  soyubilizatsiya  qilish 
qobiliyati  bilan  ham  tushuntiriladi.  Buning  natijasida  kam  eruvchan  modda  eritmada  o‘tishi 
kuchayadi,  uning  BS  oshadi,  boshqa  tomondan  esa  modda  mitsellalarga  kiradi  va  uning 
diffuziyasini  absorbsiya  joyida  qiyinlashtiradi.  Bu  holat  SFMlarning konsentratsiyasini  mitsella 
hosil  qiluvchilarning  kritik  konsentratsiyasi  oshganida  yuz  beradi.  Bunda  mitsellalar 
solyubilizatsiya  qilingan  moddada  yig‘ilib  kolloid  faza  hosil  qiladi.Natijada  absorbsiya 
sekinlashadi,  chunki  mitsellalar  qandaydir  stansionar  sharoitda  ajralib  chiqadigan  faol 
moddalarni  yig‘ilishiga  olib  keladi.  Bu  holat  masalan,  salitsil  kislotasi  uchun  haqiqat,  ammo 
etanol uchun bunday emas. Chunki u mitsellalada yig‘ilmaydi.