Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

Suyuq dori shakllari 
         Eritmalar.
Eritmalar  biofarmatsevtik  nuqtai  nazardan  qaralganda,  boshqa  dori  turlariga 
qaraganda ko‘proq fiziologik va ta’sirli hisoblanadi. Eritma holida qabul qilingan dori vositalari 
yaxshi  biologik  samaradorlikka  ega  bo‘ladi,  ya’ni  tezroq  so‘riladi  va  ta’siri  tez  boshlanadi. 
Bunga  sabab  dori  vositasining  dori  turiga  eritib  qo‘shilganida deb  hisorblanadi.  Shuning  uchun 
tayyorlanayotgan suyuq dori turida asosiy shart – uning 
eruvchanlik parametri
 hisoblanadi. 
        Eruvchanlik parametri har xil erituvchida dori vositasining farmakologik faolligi va ma’lum 
konsentratsiya oralig‘idagi ta’sirini aniqlash bilan belgilanadi.  
          Eruvchanlik  moddaning  kimyoviy  strukturasi  va  uning  erituvchi  muhit  bilan  o‘zaro 
bog‘liqligi  bilan  bog‘liqdir.  Dorilar  texnologiyasida  u  dori  vositasini  dori  preparatiga  qo‘shish 
holatini  belgilaydi.  Absorbsiyaga    eritmalarda  dori  moddasining  eruvchanligidan  tashqari, 
erituvchi tarkibi, uning pH muhiti, yopishqoqligi, yuza tarangligi kabi xossalari ham ta’sir etadi. 

---

60 
 
Ma’lumki,  tozalangan  suv  va  boshqa  erituvchilar  chegaralanggan  eritish  qobiliyatiga  ega. 
Ko‘pincha  eritmalar  tayyorlashda  erituvchi  sifatida  suv  yoki  suvga  ko‘p  moddalarning 
eruvchanligini yaxshilovchi etil spirti, glitserin, propilenglikol va boshqalar qo‘shib qo‘llaniladi. 
Shuningdek  eruvchanlikni  yaxshilash  maqsadida  kompleks  hosil  qiluvchilar,  solyubilizatorlar, 
qo‘shimcha  erituvchilar  (mochevina,  polivinilpirrolidon,  polietilenglikol,  dimetilsulfoksid) 
ishlatiladi.  Bu  moddalarning  hammasi  dori  turining  biosamaradorligiga  o‘z  ta’sirini  ko‘rsatadi. 
Eruvchanlikni  yaxshilagan  holda  ularning  absorbsiyasini  oshiradi,  bu  bilan  ularning 
biosamaradorligini  ham  oshiradi.  Ammo  dori  vositalari  bilan  komplekslar  hosil  qilib  uni 
yomonlashtirishi ham mumkin. 
          Eruvchanlik  va absorbsiya  dori turlarini turg‘unligini  boshqarib  turuvchi  o‘tkazuvchining 
pH muhitiga (masalan, kislotali pH muhiti alkaloid tuzlari uchun) ham bog‘liq. Yopishqoqlikni 
oshiruvchi moddalar absorbsiyani sekinlashtiradi, chunki yuqori yopishqoqlikka ega suyuqliklar 
OIT da sekin tashiladi.