Тошкент фармацевтика институти

Реклама ва маркетинг коммуникациясининг бошқа элементлари
АҚШ ва бошқа ривожланган мамлакатларда ―реклама‖ термини 
(адвертисинг) оммавий ахборот воситалари (матбуот, радио, телевидение, 
ташқи реклама)даги реклама эълонларини англатади ва бу атама савдо-
сотиқ фаолиятини рағбатлантиришдақўлланадиган қуйидаги тадбирларда 
қўлланилмайди: 
―сейлз промоушн‖ (салеспромотион) – сотувларни фаоллаштириш 
чора-тадбирлари; 
―паблик рилейшнз‖ (публиc релатионс - РР) корхонанинг жамоатчилик 
билан ўзаро самимий муносабатларни ўрнатишга қаратилган чора-
тадбирлар; 

---

207 
―директ-маркетинг‖(диреcтмаркетинг) – корхонанинг истеъмолчилар 
билан бевосита алоқа ўрнатиш чора-тадбирлари. 
Оммавий 
ахборот 
воситаларидаги 
рекламанинг 
маркетинг 
коммуникациялари турларига кирадиган ―сейлз промоушн‖, ―паблик 
рилейшнз‖ ва ―директ-маркетинг‖дан фарқини аниқлаб олиш мақсадга 
мувофиқдир.
Реклама, одатда, реклама агентлиги томонидан яратилади ва эълон 
қилинади, у ишлаб чиқарувчи ѐки унинг маҳсулоти ҳақида маълумот 
беради, унинг сиймоси (имаге) ни шакллантиради ва қўллаб-қуватлайди, 
тўлов эса тарифга мувофиқ реклама берувчи томонидан амалга оширилади. 
Сейлз промоушн (сотишда кўмаклашиш) маркетинг тизимининг муҳим 
элементларидан бўлиб, харидорларга катта тижорат даромадини таклиф 
қилиш асосида. маҳсулотларни мунтазам равишда катта миқдорда сотиб 
олишга ундайдиган чора-тадбирдир. 
Маркетинг фаолиятини яна бир муҳим элементларидан бири ―паблик 
рилейшнз‖ – РР нинг асосий вазифаси фирма имижини яратиш ва сақлаб 
туришдир. Бу вазифани бажариш учун қуйидаги тадбирлар ўтказилади: 
фирманинг ижобий образини яратиш мақсадида пресс – релиз ва 
мақолаларни чоп этиш, фирма услубини ишлаб чиқишва қўллаб-қувватлаш, 
очиқ эшиклар куни, расмий учрашувлар, интервьюларни ташкил этиш, 
семинарларда қатнашиш, турли ассоциацияларга аъзо бўлиш ва ҳоказо. 
Ижтимоий муносабатлар институти (Буюк Британия) бу атамани 
қуйидагича таърифлайди: ―паблик рилейшнз‖ – ташкилот ва унинг атроф 
муҳити, жамиат ўртасидаги илиқ, дўстона муносабат ва ўзаро тушуниш 
ҳолатини яратиш ва уни қўллаб-қуватлашга йўналтирилган режали ва 
давомли хатти харакатлардир. 
―Паблик рилейшнз‖ – оммавий ахборотни тарқатиш воситаларининг 
таҳририй қисмини қўллаган ҳолда маҳсулотга ва уни ишлаб чиқарувчи 
фирмага нисбатан яхши муносабат, эътибор қозонишига йўналтирилган 
нуфузли рекламани яратиш мақсадини кўзлайди.
Ҳозирги вақтда ―паблик рилейшнз‖ тез суратларда ривожланмоқда, у 
йирик ва обрў-эътиборли фирмаларнинг ―маркетинг тўплами‖да мураккаб, 
мустақил, самарали ва амалий аҳамиятга эга восита сифатида 
баҳоланмоқда. ―Паблик рилейшнз‖ фирмалар томонидан потенциал 
харидорлар доирасини кенгайтириш, уларга маҳсулот ҳақида тўлиқ, 
батафсил маълумот олиш мақсадида қўлланилади. Маълум бир реклама 
хизматларини бажариш ҳуқуқини берадиган маданий-оммавий тадбирларни 
қисман молиялаштириш, уларга ҳомийлик қилиш ―паблик рилейшнз‖нинг 
чора-тадбирларидан бири ҳисобланади. 

---

208 
―Директ-маркетинг‖корхона маҳсулотини харид қилиши яққол аѐн 
бўлган истеъмолчи ѐки фирмалар билан олиб бориладиган доимий мулоқот 
ва муносабатлардир. ―Директ-маркетинг‖ соҳасидаги фаолият, асосан 
тўғридан-тўғри почта орқали юбориш (диреcтмаил) ѐки реклама 
тарқатишнинг тор доирадаги ихтисослашган воситалари ѐрдамида амалга 
оширилади. 
Бу маркетинг элементларининг фарқи уларнинг мақсадларидадир: 
Д