|
АВС – VEN таҳлил
Дори воситалари харид хажмини аниқлаш, улардан ҳаётий зарур ва муҳимларини ажратиш учун АВС (А – кўп қўлланиладиган дори воситалари, В – ўртача, С – кам қўлланиладиган дори воситалари) ва VEN (V – ҳаётий зарур дори воситалари, Е – ҳаётий зарур бўлмаган, лекин муҳим дори воситалари, N – иккинчи даражали дори воситалари) таҳлиллар ўтказилади.
АВС таҳлилда қўлланиладиган дори воситалари уларга бўлган йиллик эҳтиёжга кўра 3 гуруҳга бўлинади. Фойдаланилган дори воситалари харид қийматлари камайиш тартибида жойлаштирилади. Ҳар бир дори воситаси нисбий улуши аниқланади. АВС таҳлил билан биргаликда VEN таҳлил ҳам ўтказилади. Бу таҳлилда, АВС таҳлилдаги сингари, дори воситалари ҳаётий зарур (Vital - V), муҳим (Еssential – E) ва муҳим бўлмаган, иккинчи даражали (Non-essential – N) гуруҳларга таснифлаб таҳлил қилинади. Дори воситаларини қайси гуруҳга тааллуқлилиги юқори малакали шифокор экспертлар тавсияси асосида амалга оширилади. Экспертлар йил давомида харид қилинган дори воситалари рўйхатида бўлмаган ва илгари шифохона шароитида фойдаланилмаган, лекин касалликни даволаш учун зарур деб ҳисобланган дори воситаларини тавсия қилишлари мумкин.
АВС ва VEN таҳлиллар дори воситаларини мавжуд рўйхатга киритиш ёки бошланғич рўйхатдан иккинчи даражали ва аналогларига нисбатан нархи баланд бўлган дори воситаларини рўйхатдан олиб ташлаш учун асос бўлиб хизмат қилади.
Фармакоэпидемиологик тадбирларнинг кейинги босқичи танланган устунликларга мос ҳолда дори воситалари таъминоти ташкиллаштириш бўйича дастурларни ишлаб чиқишдан иборат. Бу босқичда дори воситалари таъминотини ташкиллаштиришни, ишлаб чиқиш ва режалаштириш бўйича анъанавий маъмурий ёндашувлар билан бир қаторда замонавий компьютер технологиялар ва маълумотлар баъзасидан фойдаланган ҳолда, математик моделлаштириш усулларини кенг қўллаш мумкин.
Ишлаб чиқилган дастурларни тадбиқ қилиш Республика ҳудудий ва маҳалий аҳамиятга молик қонунчилик асосини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилади. У ёки бу дастур тадбиқ этилишининг муваффиқияти, уларни амалга ошириш учун етарли маблағлар мавжудлиги ва маъмуриятнинг бажарилиши учун қабул қилинган дастурларни амалга ошириш имконияти билан аниқланади.
Дори воситалари билан таъминлаш соҳасидаги кундалик вазиятларни яхшилаш учун бошқарув усуллари, меъёрий ва қонуний базани ўзгартириш, таълим дастурлари ва дори воситаларини тарқатиш ҳамда истеъмол қилиш бўйича мавжуд амалиётни яхшилайдиган усуллардан фойдаланиш мумкин.
Устунлик – энг асосий, бош чўққи. Устунликнинг ҳудуди эса энг асосий, бош ва муҳим соҳаларидир. Дастурлар тадбиқ этилиши натижаларини баҳолаш – фармакоэпидемиологик тадқиқотларнинг якунловчи босқичи ҳисобланади ва қуйидагиларни баҳолашга имкон беради:
танланган устунликларнинг тўғрилигини;
ишлаб чиқилган дастурларнинг мавжуд камчиликларини тўғрилашни;
келгуси дастурларни ишлаб чиқишда ҳозирги дастур камчиликларини ҳисобга олишни.
Фармакоэпидемиологик дастурларни амалга оширишнинг охирги натижаси аниқ ҳудуд, давлат ёки бутун дунёда аҳолини дори воситалари билан таъминлашни яхшилашдан иборат бўлиши керак.
Фармакоэпидемиологик тадқиқотларга мисол тариқасида қуйидагилар бўлиши мумкин: қўшимча қийматдаги дори воситаларини улгуржи тармоқ орқали тарқатишга солиқнинг таъсири; соғлиқни сақлаш тизими турли структуралари маъмурий тадбирларнинг шифокорларга ажратилган молиявий ресурслардан фойдаланилишга таъсири; фармакологик маълумотномалар ва услубий қўлланмаларнинг шифокор рецепти бўйича бериладиган дори воситаларнинг тавсия этилиши ва фойдаланилишига таъсири.
Фармакоэпидемиологик таҳлилда куйидаги омиллар дори воситалари истеъмолига таъсир этади:
– географик тамойиллар бўйича сегмент: мамлакат, ҳудуд, шаҳар, қишлоқ;
– демографик тамойиллар бўйича сегмент: аҳолининг ёш тоифалари, гуруҳлари, жинси, оилавий таркиби, даромад даражаси, иш фаолияти;
– психогеографик сегмент: бу бозорнинг ҳаёт тарзига қараб бўлиниши, ижтимоий ҳолати, яшаш тарзи, қайси ижтимоий синфга тегишлилиги, яшаш тарзи омилларини ҳисобга олган ҳолда ёки маҳсулот тўғрисидаги тушунчаси бўйича тегишли фирмага ишонч, товарга нисбатан ишонч, мавқе даражаси, истеъмол интенсивлиги;
– фойда олиш ҳолати бўйича: имтиёз, фойда олиш учун яратилган шароит;
– ижтимоий-иқтисодий: даромад, маълумот, мутахассислик.
Фармакоэпидемологик таҳлилни ўтказиш учун мисол тариқасида бронхиал астма касаллигида қўлланиладиган дори воситаларини ҳудудлар буйича тарқалишини келтирамиз.
Do'stlaringiz bilan baham: |
