Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Jamg‘arish nazariyasi. 

Bu nazariyaga ko‘ra iqtisodiy sikl ishlab 

chiqarish  vositalari  yoki  kapitallashgan  investitsion  tovarlar  ishlab 

chiqarish bilan bog‘liq.

Kundalik  iste’mol  tovarlari  ishlab  chiqarish  bilan  uzoq  muddat 

foydalaniladigan tovarlar va ishlab  chiqarish vositalari  ishlab  chiqa­

rish sikllari o‘rtasida katta farq bor.

Kundalik iste’mol mollari doimiy ravishda iste’mol qilinadi. Ular- 

ning iste’mol miqdori o‘zgargan taqdirda ham uncha katta o‘zgarishIar 

sodir bo‘lmaydi.

Uzoq  muddat  foydalaniladigan  tovarlami  domiy  ravishda  xarid 

qilinmaydi.  Balki  ular  iste’molchi  daromadi  ko‘paygan  paytdagina 

sotib  olinadi.  Uzoq muddat  foydalaniladigan tovarlarga talab barqa­

ror emas. Ishlab chiqarishni davom ettirish uchun kapital tovarlar ish­

lab chiqarish zarur.

530

---

Iste’mol o‘sgan sari kapital tovarlarga talab ham ortadi. Bunda ish­

lab  chiqarish  tarkibida nomutanosibliklar yuz  beradi,  ya’ni  iste’mol 

tovarlari,  uzoq muddat foydalaniladigan va kapital tovarlar o‘rtasida 

nixbatlar buziladi.

Inqirozning  sababi  pul  yetishmasligi,  bank  rezervlarining  kam- 

ligi  emas,  balki  ana  shu  nisbatlaming buzilishidir.  Lekin ko‘pchilik 

iqlisodchilar  yetarli  darajada  iste’mol  qilmaslik  inqirozning  sababi 

cmii.s,  bulki  uning  oqibatidir,  deb ta’kidlaydilar. Y a’ni iste’molchilar 

daromadlarini  ko'proq  jam g‘arishga  ajratganlari  uchun  emas,  balki 

to'lov  qobiliyatining  yetarli  emasligi,  ya’ni  xarid  qilish  uchun  pul­

ning yo‘qligidan kelib chiqadi.