Тошкент давлат юридик университети

13
-
 BOB. ATMOSFERA HAVOSINI EKOLOGIK HUQUQIY 
MUHOFAZA QILISH
 
Atmosfera havosining tirik mavjudot hayotidagi ekologik ahamiyati, 
uni muhofaza qilishda fanning o‘rni hamda ekologik-huquqiy tadbirlar. 
Atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi majburiyatlar va davlat 
hisobini yuritish, davlat boshqaruvi hamda nazorat qilish tartibi. Atmosfera 
havosining transchegaraviy ifloslanishi. Atmosfera havosini muhofaza 
qilish, iqlim o‘zgarishi hamda ozon qatlami buzilishi va uni oldini 
olishning xalqaro huquqiy asoslari. “Atmosfera havosini muhofaza qilish 
to‘g‘risida”gi Qonun va talablarni buzganlik uchun javobgarlik.
 
Atmosfera havosining tirik mavjudot hayotidagi ekologik ahamiyati, 
uni muhofaza qilishda fanning o‘rni hamda ekologik-huquqiy 
tadbirlar 
 

---

200 
Suv, zamin, quyosh va havo tirik mavjudot hayot manbayidir. Barcha 
tirik mavjudot, jumladan insoniyat uchun eng muhim omil bo‘lgan 
atmosfera havosini muhofaza qilish, uning musaffoligini ta’minlash butun 
dunyodagi global ekologik muammolardan biridir.
Odam bir kecha-kunduzda tashqi muhitdan 20 kub metr havo 
oladi. Uning o‘pkasi minutiga 16 – 20 martagacha havo yutib, havo 
chiqaradi. 
Ma’lumki, odamning o‘pkasi orqali bir minutda o‘rta hisobda 
12 litr havo o‘tib turadi. Bir kecha-kunduzda esa 17 ming 290 litr 
havo o‘tadi. Bu esa 23 kilogrammni tashkil etadi. Demak, odam 
havoni ovqatga nisbatan 4–5 baravar ko‘p iste’mol qiladi.
O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov 
ta’kidlaganidek, “Havo bo‘shlig‘ining ifloslanishi ham respublikada 
ekologik xavfsizlikka solinayotgan tahdiddir”
55
, –deb bejizga aytmagan.
Mutaxassislarning ma’lumotlariga qaraganda, har yili respublikaning 
atmosfera havosiga 4 mln. tonnaga yaqin zararli moddalar qo‘shilmoqda. 
Shularning yarmi uglerod oksidiga to‘g‘ri keladi, 15 %ni uglevodorod 
chiqindilari, 14 %ni oltingugurt qo‘sh oksidi, 9 %ni azot oksidi, 8 %ni 
qattiq moddalar tashkil etadi va 4 %ga yaqini o‘ziga xos o‘tkir zaharli 
moddalarga to‘g‘ri keladi.
Atmosferada uglerod yig‘indisining ko‘payib borishi natijasida 
o‘ziga xos keng ko‘lamdagi issiqxona effekti vujudga keladi. Oqibatda yer 
havosining o‘rtacha harorati ortib ketadi.
Atmosfera havosi haqida to‘xtalganda, 
atmosfera –
 bu 
yer sharining 
bir qancha gazlardan iborat havo qatlami, biosferadagi hayot mavjudligini 
ta’minlovchi asosiy manbalardan biri bo‘lib, u barcha jonzodlarni zararli 
kosmik nurlardan himoya qilib turadi, sayyora yuzasidagi mo‘tadil 
haroratni saqlaydi;