Тошкент давлат юридик университети тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

қонунчилиги ва амалиётида
солиқ 
имтиёзларининг 
самарали 
қўлланилишининг 
қуйидаги 
кўринишларини кўриш мумкин: 

солиққа тортиладиган базани камайтириш; 

солиқ тўлашдан қисман ёки вақтинча озод этиш; 

солиқлардан бутунлай озод қилиш; 

янги ташкил этилган тузилмаларга имтиёзлар бериш; 

экспортга ва чет эл инвестицияларга имтиёзлар бериш 
кабилар. 
Бинобарин, солиқ имтиёзларини қўллаш механизмидаги энг 
мураккаб масала бу солиқ имтиёзларининг мезонларини адолатли 
тарзда белгилаш ҳисобланади. Мазкур солиқ имтиёзларини белгилаш 
жаҳон амалиётида ҳар бир мамлакатнинг миллий иқтисодий 
сиёсатининг мазмун-моҳиятидан келиб чиқиб белгилансада, аммо у 
албатта адолатли ва асосли белгиланиши, мақсадли ва тўғри 
йўналтирилган, самарали бўлиши лозим. 
Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 4 декабрдаги Солиқ ва 
бюджет сиёсатининг 2015 йилга мўлжалланган асосий йўналишлари 
қабул 
қилинганлиги 
муносабати 
билан 
“Ўзбекистон 
Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва 
қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-379-сонли
Қонунига 
мувофиқ, “Микрокредитбанк”ни фойда ва мулк солиқлари ҳамда 
банк фойдасига ундирилган мулкни сотишда қўшилган қиймат 
солиғи тўлашдан озод қилиш бўйича назарда тутилган имтиёзлар 
муддати 2018 йилнинг 1 январигача узайтирилди;
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2010 йил 28 июлдаги 
“Таълим 
муассасаларининг 
битирувчиларини 
тадбиркорлик 
фаолиятига жалб этиш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар 
тўғрисида”ги ПФ-4232-сонли Фармони
1-бандининг 
биринчи 
хатбошида назарда тутилган микрофирма ва кичик корхоналарни 
рағбатлантириш мақсадида банд ходимларнинг ўртача йиллик сони 
(касб-ҳунар коллежлари, академик лицейлари ва олий таълим 

---

X БОБ. Тадбиркорлик субъектларини солиққа тортиш 
291 
муассасалари 
битирувчилари 
билан 
меҳнат 
шартномалари 
тузилганда) чекланган нормативи 20 фоиздан 50 фоизгача оширилди; 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 24 
августдаги 
“Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни янада 
ривожлантириш 
учун 
қулай 
ишбилармонлик 
муҳитини 
шакллантиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-
4354-сонли 
Фармони
нинг 
8-бандида 
назарда 
тутилган 
микрофирмалар ва кичик корхоналар ўзи ишлаб чиқарган товар (иш, 
хизмат)ларни экспорт қилишдан тушадиган валюта тушумининг 50 
фоизини мажбурий сотишдан озод қилиш бўйича имтиёзлар қисмида 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Вазирлар 
Маҳкамаси 
томонидан 
тасдиқланган рўйхат бўйича товарларни экспорт қиладиган 
микрофирма ва кичик корхоналар учун истиснолар киритилди; 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2014 йил 7 апрелдаги 
“Ўзбекистон Республикасида инвестиция иқлими ва ишбилармонлик 
муҳитини янада такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар 
тўғрисида”ги ПФ-4609-сонли Фармони
8-бандининг учинчи хатбоши 
нормасига аниқлик киритилиб, унга мувофиқ, янгидан ташкил 
этилган 
кичик 
тадбиркорлик 
субектлари 
(чакана 
савдо 
ташкилотларидан ташқари) давлат рўйхатидан ўтган санадан бошлаб, 
6 ой давомида, агар мазкур муддатда улар ўз эҳтиёжлари учун 
обектлар қурган тақдирда, қуриб битказилган обектни қабул қилиш 
ҳужжати тасдиқланган санадан бошлаб 6 ой ўтгунгача, бироқ 
уларнинг давлат рўйхатидан ўтганидан сўнг бир йилдан кўп бўлмаган 
даврда ягона солиқ тўлови ва ягона ижтимоий тўловларни ушбу 
тўловларнинг тасдиқланган энг кам миқдорларини ҳисобга олмаган 
ҳолда тўлайдилар. 
Солиқ имтиёзлари воситасида иқтисодиётни бошқариш, давлатни 
шундай фаолияти билан боғлиқки, у такрор ишлаб чиқариш 
жараёнида вужудга келган номутаносибликни йўқотиш учун шароит 
яратади. 
Бошқача қилиб айтганда, агар солиқларнинг баъзи тизими ишлаб 
чиқаришни тартибга солишнинг давлат стратегиясини аниқласа, 
тактикаси солиқ имтиёзлари орқали амалга оширилади. Солиқ 
имтиёзларини солиқ субъекти, солиқ объекти, солиқларни ундириш 
воситалари, муддатлари нуқтаи назаридан бир неча гуруҳларга 
(турларга) бўлиш мумкин. 
Ишлаб чиқариш жараёнини бошқаришда, инвестициялар, илмий 
текширув ва тажриба конструкторлик ишларини рағбатлантириш ва 

---

X БОБ. Тадбиркорлик субъектларини солиққа тортиш 
292 
тартибга солишда давлат томонидан солиқ имтиёзларидан кенг 
фойдаланилади. Солиқ имтиёзлари рағбатлантириш ва мақсадга 
мувофиқ йўлланилишига қараб айрим корхона ва ташкилотларни 
бутунлай солиқ тўлашдан озод этиш, янги тузилган корхоналар учун 
солиқ тўлаш бўйича имтиёзлар беришга бўлинади. Бу имтиёзлар 
ишбилармонлик ва тадбиркорлик (агар маҳсулот ишлаб чиқаришга 
асосланган бўлса) ривожланишга ижобий таъсир этади.