Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

Kam ahamiyatli qilmishlar 
– jinoyat qonunida jinoyat sifatida nazarda 
tutilgan qilmishning jinoyat tarkibi elementlari mavjud bo‗lsa-da, biroq 
qilmishning kam ahamiyatliligi sababli jinoyat deb e‘tirof etilmaydigan ijtimoiy 
xavfli bo‗lmagan harakat yoki harakatsizlik. 

---

123 
tartibi, boshqa fuqarolarning hayoti, sha‘ni qadr-qimmati, manfaatlarini jinoiy 
tajovuzdan qo‗riqlashga ham xosdir. Shunga ko‗ra, zaruriy mudofaadan 
foydalanish huquqi nafaqat huquqni muhofaza qiluvchi organlar xodimlariga, balki 
har bir shaxsga berilgan. 
Biroq tajovuzning xususiyati va xavfliligi darajasiga butunlay muvofiq 
kelmaydigan mudofaa zaruriy mudofaa chegarasidan chetga chiqish deb topiladi. 
Bunda himoyalanish va hujum vositalari, tajovuzchi tomonidan himoyalanuvchiga 
tug‗dirilgan xAfvning xarakteri, himoyaning kuchi va tajovuzni qaytarish 
imkoniyatlari hisobga olinadi.
O‗z navbatida, zaruriy mudofaadan foydalanishning o‗ziga xos shartlari 
ham mavjud. Ushbu shartlar tajovuzga hamda mudofaaga nisbatan qo‗llaniladi. 
Zaruriy mudofaadan foydalanishning tajovuzga nisbatan shartlari 
quyidagilar: 
–
jinoyat obyektlariga qarshi tajovuzning mavjudligi; 
–
tajovuzning muqarrarligi; 
–
tajovuzning realligi. 
Zaruriy mudofaadan foydalanishning tajovuzga nisbatan shartlari 
quyidagilar: 
- jinoyat obyektni tajovuzdan qo‗riqlash maqsadida zarar yetkazilishi; 
- zararning tajovuzchiga nisbatan yetkazilishi; 
- zaruriy mudofaa chegarasidan chetga chiqilmaganligi. 
Qonun 
chiqaruvchi 
tajovuz 
boshlanishi 
muqarrar 
holatlarda 
u 
boshlanmagan paytda ham zaruriy mudofaadan foydalanishga yo‗l qo‗yadi. 
O‗zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumining 1996-yil 20-dekabrdagi ―Ijtimoiy 
xavfli tajovuzlardan zaruriy mudofaa huquqini ta‘minlovchi qonunlarning sudlar 
tomonidan qo‗llanilishi haqida‖gi 39-sonli qarorida zaruriy mudofaa holati 
faqatgina ijtimoiy xavfli tajovuz yuz bergan paytning o‗zidagina emas, balki 
tajovuzning boshlanish xAfvi mavjud bo‗lgan hollarda ham vujudga kelishi 
tushuntiriladi. Masalan, jinoyatchi jabrlanuvchining nomusiga tegish maqsadini 
oshkor qilib, jinsiy aloqa qilishga tayyorgarlik ko‗rayotgan (kiyimlarini yechish, 
jabrlanuvchining qochib ketishining oldini olish maqsadida eshikni qulflash va 
boshq.) vaziyatda jabrlanuvchi nomusga tegish jinoyatini sodir etilishining oldini 
olish maqsadida tajovuzchiga zarar yetkazishi orqali zaruriy mudofaadan 
foydalanishi. 
O‗zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumining 1996-yil 20-dekabrdagi 
39-sonli ―Ijtimoiy xavfli tajovuzlardan zaruriy mudofaa huquqini ta‘minlovchi 
qonunlarni sudlar tomonidan qo‗llanishi haqida‖gi qarorida shaxsning zaruriy 
mudofaadan foydalanishiga oid ayrim tushuntirishlar berilgan.