Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

g„arazli motiv va maqsadlar guruhiga 
kiritilmagan 
ayrim motiv va maqsadlar, shuningdek kuchli ruhiy hayajonlanish 
holatida jinoyat sodir etish (hissiyot) kiritilmagan bo‗lib, ularning ayrimlari 
javobgarlikni yengilashtiruvchi holat deb topilishi, ayrimlariga esa yengilroq jinoiy 
jazo tayinlanishi mumkin. Masalan, rashk, shaxsiy xarakterdagi o‗ch, adovat, 
hasad va boshqa motivlar bilan sodir etilgan jinoyatlarga sud nisbatan yengilroq 
jazo tayinlashi mumkin. Masalan, o‗z xizmat yoki fuqarolik burchini bajarganligi 
tufayli shaxsdan yoki uning yaqin qarindoshlaridan o‗ch olish motivi bilan qasddan 
odam o‗ldirish JK 97-modda 2-qism ―g‖ bandi bilan kvalifikatsiya qilinib, boshqa 
barcha holatlarda o‗ch olish motivi bilan shaxsni o‗ldirganlik uchun aybdor 
harakatlarida jinoyatni og‗irlashtiruvchi boshqa holatlar mavjud bo‗lmasa, shaxs 
JK 97-modda 1-qismi bilan javobgarlikka tortiladi. Alohida hollarda 
jabrlanuvchining roziligi bilan unga rahmi kelganligi sababli (evtanaziya), 
to‗satdan paydo bo‗lgan kuchli ruhiy hayajonlanish (kuchli hissiyot) holatida sodir 
etilgan jinoyatlar yengillashtiruvchi holat deb topilishi mumkin. Masalan, shaxs 
kuchli ruhiy hayajonlanish holatida o‗ta shavqatsizlik bilan qasddan odam 
o‗ldirsada, qilmish JK 98-moddasi bilan kvalifikatsiya qilinadi.
Kuchli ruhiy hayajonlanish holatida jinoyat sodir etilganda aybdor shaxs o‗z 
harakatlarini nazorat qilishni tamoman yo‗qotmasada, biroq o‗z harakatlarini ongli 
ravishda nazorat qilish qobiliyati qisqa muddatga pasayadi. Bu esa affekt holatini 
aybni yengillashtiruvchi holat deb hisoblashga asos bo‗ladi. Biroq, kuchli ruhiy 
hayajonlanish o‗z-o‗zidan yengillashtiruvchi holat bo'la olmaydi. JK 98-moddasiga 
ko‗ra, kuchli ruhiy hayajonlanish jabrlanuvchi tomonidan qilingan g‗ayriqonuniy 
zo‗rlik, og'ir haqorat, shuningdek uning boshqacha g‗ayriqonuniy harakatlari 
tufayli to‗satdan vujudga kelgan bo‗lsagina yengilashtiruvchi holat deb hisobga 
olinishi mumkin. 

---

95 
Past niyatlar yuridik atama hisoblanmaydi, odatda past niyatlar nomoddiy 
ko‗rinishga ega bo‗ladi. Masalan, past niyatlarda farzandlikka olish sirini oshkor 
etishda (JK 125-modda) farzandlikka olish sirini oshkor etgan shaxs farzandga 
masalan, ―Sening otang o‗lgan, bu o‗gay otang‖ deyishi farzandga ruhiy azob 
berishi, o‗zini kamsitilgandek his etishi, sharmanda bo‗lishi kabilarni yuzaga 
keltirishi mumkin. Bu esa, aybdorga nomoddiy (ko‗ngli tinchishi, qilgan ishidan 
qoniqishi, xursand bo‗lishi va xk.) ko‗rinishidagi manfaatlarga erishishiga turtki 
bo‗lishi mumkin.