Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

Yuridik xato 
(error juris) deyilganda, bu sodir etilayotgan qilmishning 
yuridik mohiyati va oqibatlarining noto‗g‗ri baholanishi hamda tasavvur qilinishi 
tushuniladi. 
Jinoyat huquqi nazariyasida yuridik xatoning bir qancha turlari bor: 
1.
Shaxs sodir qilgan qilmishini jinoyat deb hisoblaydi, biroq qilmishda 
jinoyat alomatlari bo„lmaydi.
Bunday yuridik xatoda sodir etilgan qilmish uchun 
JKda jinoiy javobgarlik belgilanmaganligi sababli qilmish o‗z-o‗zidan jinoyat deb 
hisoblanmaydi. Masalan, ayol fohishalik bilan shug‗ullanadi, o‗z qilmishini jinoyat 
deb hisoblaydi, biroq uning harakatlari ma‘muriy javobgarlik bilan cheklanadi. 
2.
Shaxs sodir qilgan qilmishini jinoyat deb hisoblamaydi, biroq qilmishda 
jinoyat alomatlari bo„ladi.
Agar shaxs o‗z harakatlarini jinoyat deb hisoblamasa, 
biroq ushbu harakatda jinoyat alomatlari bo‗lsa, bunday holda ushbu harakatni 
sodir qilganligi uchun jinoiy javobgarlik belgilanadi. Masalan, hamshira 
sterilizatsiyalanmagan tibbiy anjomlar orqali bemorga OIV kasalligini yuqtiradi. 
Hamshira o‗z harakatlarini qasddan sodir qilmaganligi sababli jinoiy javobgarlik 
yo‗q deb hisoblaydi. Biroq uning harakatlari JK 113-modda 5-qismi ―Shaxsning 
kasb yuzasidan o‗z vazifalarini bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi 
17 Юридический словарь / Под ред. А.Н. Азрилияна. – М.: Институт новой экономики, 
2007. – С. 539.

---

96 
oqibatida boshqa shaxsga OIV/OITSni kasalligi yuqtirishi‖ bilan jinoiy 
javobgarlikni keltirib chiqaradi.
3.
Shaxs o„z qilmishi uchun tayinlanadigan jazoning miqdoriga nisbatan 
xato qiladi.
Masalan, 13 yoshga to‗lmagan qizga nisbatan nomusga tegish 
jinoyatini sodir etgan shaxs jinoyati uchun o‗n besh yilgacha ozodlikdan mahrum 
qilish jazosi tayinlanadi deb o‗ylaydi, biroq ―o‗n to‗rt yoshga to‗lmaganligi 
aybdorga ayon bo‗lgan shaxsning nomusiga tegish‖ o‗n besh yildan yigirma 
yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi nazarda tutilganligi sababli jazo JK 118-
modda
4-qismi bilan tayinlanadi.
4.
Shaxs o„ziga nisbatan tayinlanishi mumkin bo„lgan jazoning turiga 
nisbatan yanglishadi.
Masalan, giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni 
o‗tkazish maqsadini ko‗zlab qonunga xilof ravishda ko‗p bo‗lmagan miqdorda 
o‗tkazishni sodir etayotgan shaxs jinoyati uchun jarima jazosi tayinlanadi deb 
o‗ylaydi, lekin JK 273-moddasi 1-qismida ozodlikni cheklash yoki ozodlikdan 
mahrum qilish jazosi nazarda tutilganligi uchun unga nisbatan shu jazo turlaridan 
biri tayinlanadi (JK 57-moddasida nazarda tutilgan holatlar mustasno). 
5.
Tayinlanishi mumkin bo„lgan asosiy va qo„shimcha jazo turlariga 
nisbatan xato. 
Masalan, transport vositasi harakati xavfsizligi qoidalarini buzish 
odam o‗limiga sabab bo‗lganda, shaxs o‗z qilmishi uchun ozodlikdan mahrum 
qilish jazosi tayinlanadi deb o‗ylaydi. Biroq JK 266-moddasi 2-qismida muayyan 
huquqdan mahrum qilish jazosi qo‗shimcha jazo chorasi qilib ko‗rsatilganligi 
uchun, ozodlikdan mahrum qilish jazosiga qo‗shimcha tarzda tayinlanadi.