Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

10.1. Tamom bo„lmagan jinoyat tushunchasi va jinoyat-huquqiy tavsifi 
Shaxs tomonidan muayyan xatti-harakat amalga oshirilishidan avval uning 
chizmasi, natijasi uning ongida shakllanadi. Xatto to‗satdan aytilgan so‗z, 
bajarilgan harakat avval miyada shakllanib keyin amalga oshiriladi. Shaxsning 
ongida yuzaga kelgan jinoiy qasd qoida tariqasida muayyan vaqt oralig‗ida 
izchillikda sodir etilib, bir-biriga bog‗liq bo‗lgan bosqichlardan iborat bo‗ladi. 
Ayrim hollarda esa shaxsning jinoiy qasdi o‗ziga bog‗liq bo‗lmagan holatlarga 
ko‗ra oxirigacha yetkazilmasligi mumkin. Bunday vaziyatda ham qilmish yuridik 
jihatdan to‗g‗ri baholanishi va jinoiy javobgarlik masalasi jinoyat qaysi bosqichda 
yakunlangandan kelib chiqib hal etilishi lozim. Aynan shuning uchun ham jinoyat 
sodir etish bosqichlari alohida ahamiyat kasb etadi. Jinoyat sodir etish bosqichlari 
jinoyatning boshlanishidan (tayyorgarlik harakatlari) oxirigacha (ijtimoiy xavfli 
oqibatlar yuz berishi) bo‗lgan jinoyatning rivojlanish bosqichlari hisoblanadi. 
Shuni ta‘kidlash lozimki, ayb shaklidan qat‘iy nazar barcha jinoyatlarda 
bosqichlar mavjud. Biroq aynan to‗g‗ri qasddan sodir etiladigan jinoyatlarda 
bosqichlar jinoyat-huquqiy ahamiyatga ega hisoblanadi. Chunki ehtiyotsizlik 
tushunchasida qo‗llanilgan ko‗zi yetganlik belgisi ruhiy holatning tafakkuriy 
elementi mavjudligini anglatadi. Qilmishiga nisbatan muayyan ruhiy munosabat 
mavjud, demakki, niyat mavjud bo‗ladi. Biroq ehtiyotsizlik orqali sodir etiladigan 
jinoyatlar uchun jinoiy javobgarlik muayyan ijtimoiy xavfli oqibatlar yuz bergan 
bo‗lsagina kelib chiqadi. Demak, ehtiyotsizlik orqali sodir etiladigan jinoyatlarga 
tayyorgarlik ko‗rish yoki jinoyatga suiqasd qilgan hollarda ham javobgarlik yuzaga 
kelmaydi.
Jinoyat sodir etish bosqichlari to‗g‗ri qasddan sodir etiladigan jinoyatlarning 
muayyan davrlari sifatida shaxsning jinoiy niyatini rivojlanganlik darajasi, ijtimoiy 
xavfli qilmish (harakat yoki harakatizlik) xususiyati va jinoyat oxiriga 
yetkazilmaganlik vaqtiga ko‗ra farqlanuvchi jinoiy niyatning shakllanishidan