Toshkent davlat yuridik instituti oblakulov d. O. Mustanov I. A

III bob. 
XALQARO JINOYATCHILIKKA QARSHI KURASHDA 
XALQARO TASHKILOTLARNING O RNI 
 
3.1. Xalqaro jinoyatchilikka qarshi kurashda BMT 
va boshqa tashkilotlarning o rni 
 
Jinoyatchilikning o sib ketishi, uning bir davlat hududidan 
chiqib, xalqaro tus olishi o z faoliyatini jinoyatchilikka qarshi 
kurashga yo naltirilgan bir qancha xalqaro tashkilotlarning vu-
judga kelishiga sabab bo ldi. 
Jinoyatchilikka, ayniqsa, xalqaro jinoyatchilikka qarshi ku-
rashda BMT asosiy rol o ynaydi. 
Birlashgan Millatlar atamasi Amerika Qo shma Shtatlari Pre-
zidenti Franklin D. Ruzvelt tomonidan taklif etilib, 1942-yili 1-yan-
varda  Birlashgan Millatlar Deklaratsiyasi da ilk bor ishlatildi
1
. 
BMT Ustavi San-Fransisko shahrida 1945-yilning 25-apre-
lidan 25 iyunigacha davom etgan, 50 mamlakat vakillari ishtiro-
kidagi xalqaro tashkilot tuzish yuzasidan o tkazilgan konferen-
siyada ishlab chiqildi. Ustav 1945-yil 26-iyun kuni 50 mamlakat 
vakillari tomonidan imzolandi. Polsha davlati keyinchalik 51-mam-
lakat sifatida ustavni imzoladi. BMT rasmiy ravishda 1945-yil 
24-oktabrdan faoliyat ko rsatmoqda. 
Ma lumki, BMTning Jahon miqyosida jinoyatchilikka qarshi 
kurashni tashkil etishda tutgan o rni ushbu xalqaro tashkilot-
ning Nizomida o z ifodasini topgan. Jumladan, BMT Ustavining 
1-moddasida qayd etilgandek, BMT Xalqaro tinchlik va xavf-
sizlikni ta minlaydi, davlatlar o rtasidagi do stona aloqalarni ta -
minlaydi, xalqaro miqyosda mavjud iqtisodiy, ijtimoiy va inson-
parvarlik bilan bog liq muammolarni yechishda zarur shart-sha-
roit yaratadi
2
. 
                                                
1    
O zbekiston  yuridik  ensiklopediyasi.  Nashr  uchun  mas ul  R.A.  Muxitdinov  va  
boshq. Mas ul muharrir N. Toychiyev.   T.: Adolat. 2010.   55 56-betlar. 
2  Inson huquqlari bo yicha xalqaro shartnomalar. / Mas ul muharrir: A.X. Saidov   
T.: 2004. 

---

 
120 
BMT Ustavining 3-moddasiga binoan, BMT ijtimoiy va gu-
manitar xarakterdagi xalqaro hamkorlikni tashkil qilish bilan birga, 
xalqaro jinoyatchilikka qarshi kurash faoliyatini o zining tegishli 
organlari: BMT Bosh Assambleyasi, Xavfsizlik kengashi, Xalqaro 
huquq Komissiyasi, Xalqaro Sud, Kotibiyat, Ijtimoiy va Iqtisodiy 
kengash, BMTning jinoyatchilikka qarshi kurash kongresslari 
orqali amalga oshiradi. BMT tashkil topgunga qadar jinoyatchi-
likka qarshi kurash ishida xalqaro hamkorlikni 1959-yilgacha fao-
liyat olib borgan xalqaro jinoyat va penitensiar Komissiya tartibga 
solib kelgan. 1950-yildan boshlab bu Komissiya o z vakolatini BMT-
ga bergan. O shandan buyon BMT jinoyatchilikka qarshi xalqaro 
hamkorlik masalalari bilan ham faol shug ullanib kelmoqda
1
. 
Jinoyatchilikning oldini olish bo yicha BMT Kongresslari 
bilan bir qatorda, Jinoyatchilikning oldini olish bo yicha Qo mita 
BMTning milliy tadqiqot institutlari va markazlari yordamchi 
organlari sifatida muhimdir. Jinoyatchilikka qarshi kurashda 
BMTning ixtisoslashgan muassasalari: Fuqaro aviatsiyasi tash-
kiloti (ICAO), Xalqaro mehnat tashkiloti (ILO), Xalqaro Dengiz 
tashkiloti (IMO), Birlashgan millatlar tashkilotining ta lim, fan 
va madaniyat masalalari bo yicha tashkiloti (UNESCO) va bosh-
qalar ishtirok etadilar. 
Shuningdek, BMT jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan 
va ozodlikdan mahrum etilgan shaxslarni himoya qilishning 
xalqaro normalari, tavsiyalari, prinsiplari va standartlarini tar-
tibga solib boradi. Ushbu normalar Inson huquqlari Umumjahon 
Deklaratsiyasi, Fuqarolik va siyosiy huquqlar to risidagi xalq-
aro Paktda bayon etilgan talablar asosida ishlab chiqiladi.