Тошкент давлат транспорт университети автомобиль транспорти мухандислиги факультети транспорт воситалари мухандислиги кафедраси

Avtomobilning oldi yuzasini hisoblash.
Avtomobilning old yuzasi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
Yukl avtomobillari uchun
F = B*H
B_ш –old g’ildirak koleyasi

psi	0,022
H	2,88
Bk	1,665
F = BkH	4,7952
K	0,45

H-balandligi

Avtomobilning tortish xarakteristika grafigi. Tortish kuchini tezlikka bog‘lab, hamma uzatma uchun qurilgan grafik, avtomobilning tortish tavsifi grafigi deb aytiladi va u quyidagi ko‘rinishga ega (2-grafik)

Havo qarshilik kuchini hisoblash.
Havo qarshilik kuchi quyidagi formula bo‘yicha umumiy holda aniqlanadi.
P_в = K F (V_a  V_sh)²
bu yerda: havo qarshilik koeffitsienti, (0.2)
avtomobilning oldi yuzasi, m²
shamolning tezligi,
Kurs ishini hisoblashda, qabul qilinadi, u holda

_{Uzatmalar qutisining har bir pog‘onasi uchun Rv} ni hisoblaymiz.
Havoning qarshilik koeffitsienti
Avtomobilni loyihalash davrida foydalanish uchun xar xil tipdagi avto-mobillar havo qarshilik koeffitsientining havo hujum burchagi 0⁰ ga teng vaqtdagi qiymatlari 6 – jadvalda keltirilgan.
Jadval № 6

Tar Tip	Avtomobil tipi
1.	Yengil avtomobillar	0,2 ....0,35
2	Avtobuslar Kapotli komponovka Vagon tipidagi Komponovka	0,45 ....0,55 0,35 ....0,45
3	Yuk avtomobillari Bortli Furgon tipidagi kuzovlar	0,5 ....0,7 0,5 ....0,6
4	Avtosisterna	0,55 ....0,65
5	Avtopoezdlar	0,85 ....0,95
6	Poyga avtomobillar	0,15 ....0,2

Yuk avtomobili va avtopoezd uchun havo qarshiligi koeffitsienti

№	Yuk avtomobili va avtopoezd komponovkasi
1.	Kabinasi dvigatelning orqasiga o‘rnatilgan komponovkali va ustida teng yopilmagan bortli platformaga ega.	0,75 ....0,78
2	Kabinasi dvigatelning ustiga, o‘rnatilgan komponovkali va ustida teng yopilmagan bortli platformaga ega.	0,75 ....0,86
3	Kabinasi dvigatelning ustiga, o‘rnatilgan komponovkali tortuvchi avtomobil va ustida teng yopilmagan bortli platformadan iborat avtopoezd.	0,95
4	Kabinasi dvigatelning ustiga, o‘rnatilgan komponovkali tortuvchi avtomobil va ustida teng yopilgan yarim pritsepdan iborat egarli avtopoezd.	0,77 ...1

Jadval № 7

Pv1	Pv2	Pv3	Pv4	Pv5
0,306559	0,929109	3,161726	8,660046	16,65903
1,226235	3,716435	12,6469	34,64018	66,63611
2,759028	8,36198	28,45553	77,94041	149,9313
4,904939	14,86574	50,58761	138,5607	266,5445
7,663968	23,22772	79,04315	216,5012	416,4757
11,03611	33,44792	113,8221	311,7617	599,725
15,02138	45,52633	154,9246	424,3423	816,2924
19,61976	59,46297	202,3505	554,2429	1066,178
24,83126	75,25782	256,0998	701,4637	1349,381
30,65587	92,91088	316,1726	866,0046	1665,903

Avtomobilning tortish balansi grafigi.
Avtomobilning tortish balansi deb, tortish kuchining avtomobil harakatiga qarshilik kuchlari bo‘yicha taqsimlanishiga aytiladi:

bu yerda: yo‘lning umumiy qarshilik kuchi.

inersiya kuchi.

Bu avtomobilning harakat davridagi differensial tenglamasi bo‘lib, uni to‘g‘ridan-to‘g‘ri echib bo‘lmaydi, chunki bu tenglama chiziqli differensial teng-lama emas. Shuning uchun bu tenglamani grafik usulida, ya’ni tortish balansi grafigi orqali echamiz. Tenglamani echish jarayonida avtomobil tezligi deb qabul qilib, tezlanish esa nolga teng. Tortish balansi grafigini qurish uchun rahbar tomonidan qiyalik burchagi  va g‘ildirashga qarshilik ko-effitsienti beriladi.

Yo‘lning umumiy qarshilik kuchi -

bu yerda: maksimal tezlikdagi yo‘lning umumiy qarshilik koeffitsienti.

Maksimal tezlikdagi ni qiymatini qo‘yib, yo‘lning umumiy qarshi-lik kuchini hisoblaymiz va uni tezlikka bog‘lab, tortish tavsifi grafigiga qo‘yamiz. (2-rasm).
Oxirgi pog‘onada hisoblangan Р_ va Р_v ning qiymatlarini bir biriga qo‘shib, olingan natijani grafikka masshtabda qo‘yamiz. (2-grafik). Qarshilik kuchlarining yig‘indisini egri chiziq bilan kesishgan nuqtasi shu berilgan yo‘l sharoiti uchun maksimal tezlik bo‘ladi (chizmada A nuqta).

Psi+Pv5
1419,489
1469,466
1552,761
1669,374
1819,306
2002,555
2219,122
2469,008
2752,211
3068,733

2-grafik.Avtomobilning tortish balansi grafigi.

Avtomobilning quvvat balansi
Avtomobilning quvvat balansi tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega:



bu yerda: yetaklovchi g‘ildirakka olib kelingan quvvat;
yo‘lining umumiy qarshiligini yengish uchun sarflangan quvvat;
havo qarshiligini yengish uchun sarf bo‘ladigan quvvat;
inersiya kuchini yengish uchun sarf bo‘ladigan quvvat.
Yetaklovchi g‘ildirakka olib kelingan quvvat

Hisoblangan ning qiymatlarini formulaga qo‘yib ning oraliq qiymatlarini hisoblaymiz.

Nk
6,523351
13,98882
22,08449
30,49846
38,91884
47,0337
54,53116
61,0993
66,42621
70,2

Yo‘lning umumiy qarshiligini yengish uchun sarf bo‘ladigan quvvat

Npsi1	Npsi2	Npsi3	Npsi4	Npsi5
0,528752	0,92051	1,698078	2,810318	3,897806
1,057505	1,841021	3,396155	5,620637	7,795613
1,586257	2,761531	5,094233	8,430955	11,69342
2,115009	3,682042	6,79231	11,24127	15,59123
2,643761	4,602552	8,490388	14,05159	19,48903
3,172514	5,523063	10,18847	16,86191	23,38684
3,701266	6,443573	11,88654	19,67223	27,28464
4,230018	7,364084	13,58462	22,48255	31,18245
4,758771	8,284594	15,2827	25,29287	35,08026
5,287523	9,205104	16,98078	28,10318	38,97806

bu yerda: maksimal tezlikdagi yo‘lning umumiy qarshilik koeffitsienti.
Oxirgi uzatmaning tezliklarini formulaga qo‘yib va ni qiyma-tini hisoblaymiz.


Havo qarshiligini yengish uchun sarf bo‘ladigan quvvat -
Bu quvvat quyidagicha aniqlanadi:
N_v = k F V_a³ /1000 , kVt
Nв = к F Vа3 /1000=0,45*4,7952*0,3769^2=0,00011

Nv1	Nv2	Nv3	Nv4	Nv5
0,000115548	0,00061	0,003827	0,017349	0,046288
0,000924381	0,004877	0,030617	0,138791	0,370301
0,003119785	0,016461	0,103333	0,468419	1,249766
0,007395046	0,039018	0,244938	1,110326	2,962408
0,014443448	0,076208	0,478395	2,168606	5,785953
0,024958279	0,131687	0,826667	3,747352	9,998127
0,039632822	0,209115	1,312716	5,950655	15,87666
0,059160364	0,312148	1,959506	8,882611	23,69926
0,084234191	0,444445	2,79	12,64731	33,74368
0,115547586	0,609664	3,827161	17,34885	46,28762

Npsi5+Nv5
3,944094
8,1659138
12,943185
18,553633
25,274985
33,384965
43,1613
54,881715
68,823935
85,265688

Hisoblangan qiymatlar bo‘yicha quvvat balansi grafigini quramiz (3-grafik).