Toshkent davlat texnika universiteti tasdiqlayman

Patogen mikroorganizmlar xususiyligi bilan ta’riflanadi. Buning ma’nosi shuki, patogen mikroorganizmlarning har bir turi muayyan infeksion (yuqumli kasallik) jarayonni vujudga keltira oladi. Biroq, infeksion jarayon vujudga kelishi uchun imkoniyat borligi, uning rivojlanish xarakteri, ogʻir-engilligi, qancha davom etishi, qanday natija bilan tugashi mikrobning oʻzidan koʻra odam yoki hayvon organizmining (makroorganizmning) reaktiv xususiyatlariga va qarshilik koʻrsatish qobiliyatiga anchagina bogʻliq ekanligi quyida yozilganlardan ravshan koʻrinadi.
Patogen mikroorganizmlar kashf etilgan dastlabki davrda patogen mikrobning organizmga kirishi yoki unda hozir boʻlishi infeksion kasallik paydo boʻlishi uchun kifoya degan hato fikr yurardi. Asosan Kox va uning shogirdlari shunday fikrni quvvatlar edilar. Biroq patogen mikroblarni sogʻlom kishilardan ham, kasallikni boshdan kechirgan kishilardan ham topish mumkinligi, ya’ni patogen mikroblarning organizmda hozir boʻlishi hamisha kasallik rivojlanishiga sabab boʻlavermasligi tez orada ma’lum boʻldi. Soʻngra, infeksiya birday sharoitda yuqqanda odamlarning hammasi ogʻriyvermasligi aniqlandi.
Bu holda organizmning chidami (infeksiyaga qarshilik koʻrsatish darajasi) muhim ahamiyatga egadir, bu esa oʻsha kishilar yashaydigan sharoitga bogʻliq. Ochlik, sovqotish, alkogolning ta’siri, jismonan oʻta toliqish, ogʻir moddiy sharoit, hayajonlanish, ruhiy kechinma, larzalar va boshqa koʻpgina sabablar infeksion kasallikning paydo boʻlishi uchun katta ahamiyatli ekanligi isbot etildi.
Shunday qilib, hozirgi nuqtai nazarga koʻra, infeksion jarayonning rivojlanishi faqat patogen mikrobga bogʻliq boʻlmay, mikroorganizm bilan makroorganizmning oʻzaro ta’sir etish natijasi hisoblanadi, shu bilan birga makroorganizmning holati va infeksion jarayon voqe boʻladigan sharoit asosiy rol oʻynaydi.
Virulentlik. Yuqorida aytib oʻtilganidek, odamda patogen mikroblarning muayyan turlari bor, masalan, tuberkulyoz, qorin tifi, dizenteriya, toun tayoqchalari, zahm spiroxetasi, quturish, chin chechak, qizamiq viruslari va shu kabilar patogen mikroblardan hisoblanadi. Binobarin, patogenlik turga xos belgidir. Lekin biron turning ayrim shtammlari (kulturalari) turli darajada patogen boʻladi, buni muayyan shtammning virulentligi deyiladi. Shtamm qancha virulentli boʻlsa, organizmga kasallik yuqishi uchun mikroblarning shuncha kam dozasi kerak.