Toshkent davlat texnika universiteti tasdiqlayman

Birinchi atama avlod nomini bildirib, mikroorganizm morfologiyasi, fiziologiyasi yoki shu avlodni kashf etgan olimning ismi – sharifi yoki ajratib olingan muhitni ifodalaydi.
Ikkinchi atama esa kichik harflar bilan yozilib, mikroorganizm koloniyasining rangi, kelib-chiqish manbaini, shu mikroorganizm yuzaga keltiradigan jarayon, kasallik yoki boshqa bir farqlantiruvchi belgilarni bildiradi. Masalan, basillus albus (Bacillus albus)da birinchi soʻz-Bacillus-spora hosil qiluvchi, Gram musbat kabi xususiyatlarni anglatsa, ikkinchi soʻz-albus koloniyasi rangining oq ekanligini bildiradi (albus-oq).
Mikroorganizmlarga 1980 yil 1 yanvardan boshlab Xalqaro bakteriya nomenklaturasi kodeksi qoidalariga muvofiq nom beriladigan boʻldi. Mikroorganizmlarni yaqin belgilariga qarab guruhlash uchun tur (species), avlod (genus), oila (familia), tartib (ordo), sinf (classis), boʻlim (divisio), saltanat yoki olam (regnum) kabi taksonomiya kategoriyalari ishlatiladi.
Tur deb, fenotipik oʻxshashlikka ega boʻlgan bir genotipga mansub indvidlar (osoblar) yigʻindisini bildiruvchi taksonomik birlikka aytiladi. Ular kichik tur (podvid) va variantlarga boʻlinadi.
Mikrobiologiyada shtamm va klon kabi terminlar ham ishlatilib, shtamm deganda har xil tabiiy muhitdan (suv havzasi, tuproq va hokozo), bir muhitdan har xil muddatda ajratilgan, har xil ekologik muhit yoki geografik xududdan ajratib olingan bir turga kiruvchi mikroorganizmlar guruhi tushuniladi.
Klon-bir hujayradan olingan mikroorganizm kulturasidir. Bir turga kiruvchi individlarning toʻplami-(populyasiyasi) toza kultura deyiladi. Mikrobiologiyada mikroorganizmlar evolyusiyasi va filogeniyasi haqida ma’lumotlar yetarli boʻlmaganligi sababli, yuqori oʻsimliklar va hayvonlar singari tabiiy sistematikaga ega emas.
Shuning uchun ham, mikroorganizmlar sistematikasi sunʻiy boʻlib, u mikroorganizmlarni tashxis va ularni identifikasiya qilish uchun xizmat qiluvchi aniqlagich vazifasini bajardi.
Quyida biz D.X. Bergining 1984 yil 9 martda nashr etilgan “Bakteriyalar aniqlagichi”da keltirilgan eng muhim mikroorganizmlarining qisqacha tavsifini E.N. Mishustin (1987) ta’rifi boʻyicha keltiramiz.
Aniqlagichda jami mikroorganizmlar Procariotae dunyosiga (regnum) birlashtirilib, u oʻz navbatida toʻrt boʻlimga (divisio), boʻlimlar esa sinflarga (classis), sinflar tartiblarga (ogdo), tartiblar oilalarga (familia), oilalar avlodlarga (genus) va avlodlar turlarga (spesies) boʻlinadi.
Mikroorganizmlar asosan, hujayra devorining bor-yoʻqligi, morfologik, fiziologik va biokimyoviy belgilari yigʻindisiga qarab boʻlimlarga, sinf va undan mayda (kichik) taksonomik birliklarga boʻlinadi.
Bergi Procariotae dunyosini toʻrtta boʻlimga ajratadi, ular quyidagilar:
I. Gracilicutes boʻlimi (gracilis soʻzi lotincha soʻz boʻlib yupqa degani, cytes esa poʻst, teri degan ma’noni bildiradi).
Bu boʻlimga Gramanfiy hujayra devoriga ega, sharsimon, ipsimon yoki tayoqchasimon bakteriyalar kiritilgan boʻlib, ular harakatchan yoki harakatsiz, endospora hosil qilmaydi. Lekin, meva tana hosil qiluvchi miksobakteriyalar miksosporalar hosil qiladi. Koʻpayishi kurtaklanish yoki binar boʻlinib sodir boʻladi. Boʻlimga 3 sinf kiradi.