Murakkab anatomik terminlar strukturasi

MURAKKAB ANATOMIK TERMINLAR STRUKTURASI
Ma’lumki, o‘zbek xalqi qadimdan boshqa xalqlar bilan hamkorlikda, qo‘shnichilikda yashab kelgan. Shunga ko‘ra, tilimizda ayrim komponentlari arabcha, forscha yoki ruscha-baynalmilal bo‘lgan, hatto har ikkala qismi ham muayyan (o‘zbek tilidan boshqa) til materialidan yasalgan qo‘shma so‘zlar va terminlar uchraydi. Demak, qo‘shma terminlarning komponentlari genetik materialiga ko‘ra turlicha. Shunga ko‘ra, ya’ni qo‘shma terminlarni ularni tashkil etgan komponentlarining kelib chiqish materialiga ko‘ra ikki guruhga ajratish mumkin: 1) bir tildagi qatlamga mansub so‘z birliklaridan hosil etilgan qo‘shma terminlar; 2) turli tillarga mansub so‘z birliklaridan hosil etilgan qo‘shma terminlar².

1. 
   Komponentlari bir leksik qatlamga mansub so‘z birliklaridan hosil etilgan qo‘shma terminlar. Bunday qo‘shma terminlar ham, o‘z navbatida, ikkiga bo‘linadi:
   

a) o‘zbek tilida avvaldan qo‘llab kelingan o‘zbekcha, arabcha, forscha so‘zlarning o‘zaro qo‘shilishidan yuzaga kelgan qo‘shma terminlar. Bunday terminlar quyidagi ko‘rinishlarga ega:

Ot+ot modelida yasalgan qo‘shma terminlar. Bu model botanika, zoologiya singari tabiiy fanlarda, ularning terminologik tizimida mahsuldor hisoblanadi. Masalan: ayiqtovon, ituzum, tuyaqush (botanika) kabi. Keyingi davrda texnikaning bir qator terminologik tizimlarida ham shu tpidagi qo‘shma terminlar miqdori ortib bormoqda: qismfazo, tagmaxraj, ustmaydon, olovbardoshlik(fizika-matem.); qayin ona, katta buva (qarindoshlik); tintuv qilish, huquqni cheklash (yuridik) kabi.

Sifat+ot modelida yasalgan qo‘shma terminlar qo‘proq tabiiy fanlar terminotizimida uchraydi: to‘g‘ri burchak, qo‘shbog‘, issiqbardoshlik, sovuqbardoshlik (fizika-matem.); huquqiy norma, yuridik konsultatnt (yuridik) kabi.

Son+ot modelida yasalgan qo‘shma terminlar matematika fanida ko‘proq qo‘llaniladi: uchhad, birhad, o‘nyoq, beshyoq, yarim doira, yarimyig‘indi, yarimfazo, yarimo‘tkazgich (fizika-matem.) kabilar.